၁၉၆၇-ခုႏွစ္ ၾသဂတ္(စ္) ၁၃ ရက္နိ ဆႏၵျပပြဲတြင္ ကိုယ္တိုင္ပါ၀င္ခသူ ဦးေမာင္ေအးခ်မ္းမွာ ရခုိင္ျပည္ စစ္ေတြျမိဳ႔မွျဖစ္ျပီး ျမန္မာႏိုင္ငံလြတ္လပ္ေရးရျပီး (၂) ႏွစ္အၾကာ ၁၉၅၀-ခုႏွစ္တြင္ မြီးဖြားသည္။ ဘ၀သက္တမ္းတေလွ်ာက္လံုး ရခုိင္ႏိုင္ငံေရးတြင္ ပါ၀င္ခသျဖင့္ အၾကိမ္ၾကိမ္ ေထာင္က်ခသူလည္းျဖစ္သည္။ ရခုိင္ျပည္လြတ္ေျမာက္ေရးပါတီ တည္ေထာင္စဥ္က ေကဒါတဦးအျဖစ္ ပါ၀င္ခသည္။ ၁၉၈၅-ခုႏွစ္တြင္ ရခိုင္ျပည္အမ်ိဳးသားလြတ္ေျမာက္ေရးပါတီ (ရမလပ) တြင္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္သည္။ ေနာက္ပိုင္း ရခိုင္ျပည္အမ်ိဳးသား ညီညြတ္ေရးပါတီတြင္ ပါ၀င္လာသည္။ ယခုအခါ ပန္းထိမ္ဆရာတဦးအျဖစ္ ဘဂၤလာေဒ့ခ်္ႏိုင္ငံ ေကာ့ဘဇာျမိဳ႔တြင္ မိသားစုႏွင့္အတူ နီထိုင္လွ်က္ဟိသည္။ ဦးေမာင္ေအးခ်မ္းသည္ ၾသဂတ္(စ္) ၁၃ အေရးေတာ္ပံုတြင္ ကိုယ္တိုင္ကိုယ္က်ပါ၀င္ခသူျဖစ္သျဖင့္ ယခုလတြင္က်ေရာက္ေသာ ႏွစ္ (၄၀) ေျမာက္ ရခုိင္ျပည္ဆန္ျပႆနာနိ (သို႔မဟုတ္) ၁၃ ၾသဂတ္(စ္) အေရးေတာ္ပံုနိတြင္ ၾသဂတ္(စ္) ၁၃ အေရးေတာ္ပံုအေၾကာင္းအား အမ်ားသူငါ သိၾကားႏိုင္ရန္ သူႏွင့္တြိဆံုမိန္းျမန္းခန္းကို ထည့္သြင္းေဖာ္ျပလုိက္ပါသည္။

NN ။ ရခုိင္ျပည္ ဆန္ျပႆနာနိ ဇာကစလို႔ ဇာပိုင္ျဖစ္လာစြာပါလဲ။

ခ်မ္း။ ။ ရခိုင္ျပည္ေရ စပါးဆန္ရီ အလြန္ေပါမ်ားေရ တိုင္းျပည္ျဖစ္ပါေရ။ ၁၉၆၇-ခုႏွစ္မွာ ဗိုလ္ေန၀င္းစစ္အစိုးရက ရခိုင္ျပည္ကဆန္စပါးတိကို သတ္မွတ္ထားေရ စ်ီးနန္႔ မေရာင္းမနီရ အတင္းအဓမၼသိမ္းက်ံဳး၀ယ္ယူျပီး အစိုးရဂိုေဒါင္တိမွာ ေလွာင္ထားပါေရ။ ျပီးေက ယင္းဆန္စပါးတိကို ႏိုင္ငံျခားတိုင္းျပည္တိကို အဆက္မျပတ္ေရာင္းနီလို႔ ရခိုင္ျပည္သားတိ ထမင္းငတ္ကတ္ပါေရ။ ခ်မ္းသာေရလူတိေတာင္က ေငြဟိေကလဲ့ ဆန္၀ယ္လို႔မရ၊ ကပ္ဆိုးဆိုက္ပါေရ။ ရခုိင္သားတိစြာ တခါလည္း အငတ္ဖီးကို မႀကံဳဖူးပါ။ ေန၀င္းလက္ေအာက္ေရာက္မွ ရခိုင္သားတိ ထမင္းငတ္လို႔ သူေတာင္းစားျဖစ္ပါေရ။ ျပိန္းဥနန္႔ခ်ိဳင္ေပါင္ႀကိဳေသာက္ကတ္ရပါေရ။ ၀မ္းလားလို႔သီသူသီ ေပ်ာက္သူေပ်ာက္ ဒုကၡဆိုက္ေရာက္ပါေရ။ တခ်ိဳ႔ဆိုေက ရွက္လို႔ မိသားစုတခုလံုး အဆိပ္စားလို႔ ကိုယ့္စြာကို သတ္သီလားကတ္ပါေရ။ ရခုိင္ျပည္တခုလံုးမွာ ဆန္ျပႆနာေၾကာင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳးျပႆနာ ျဖစ္ပါေရ။ ငတ္လို႔ အပ်ိဳမေခ်တိ ၀ါႀကီး၀ါႀကီးမတိပါမက်န္ ထမင္းအလွဴခံစားဘ၀ ေရာက္ရပါေရ။

ေအခ်င့္တိကိုျမင္လို႔ ျပည္သူတိက အစိုးရဘားမွာ ဆန္ေရာင္းခ်ပီးဖို႔ အၾကိမ္ၾကိမ္ တင္ျပေတာင္းပန္ေကလဲ့ အာဏာပိုင္တိက လံုး၀ဂရုမစိုက္ပါ။ ယင္းအတြက္နန္႔ အာဏာပိုင္တိကို ထိပ္တိုက္ရင္ဆိုင္လို႔ ဆန္ရဟိေရးကို ရခိုင္သားတိ ေတာင္းဆိုစြာျဖစ္ပါေရ။ ေယေကလဲ့ ယင္းအခ်ိန္က ရခိုင္ျပည္ကို အုပ္ခ်ုဳပ္ထားေရ ျမန္မာအစိုးရက ရခိုင္သားတိကို ညစ္ညစ္ပတ္ပတ္ ပစ္သတ္ခစြာျဖစ္ပါေရ။ ယင္းနိေရ ၁၉၆၇-ခု ၾသဂတ္(စ္) ၁၃ ရက္နိျဖစ္ျပီး ရခုိင္သားတိ အသတ္ခံခရေရ နိဆိုးနိယုတ္ျဖစ္ပါေရ။ ရခုိင္သားတိအားလံုး ယင္းနိကို တခါလည္းမိဖို႔မဟုတ္ပါ။

NN ။ ျမန္မာအစိုးရက ရခိုင္ျပည္ဆန္ျပႆနာကို အီးအီးခ်မ္းခ်မ္း ေျဖယွင္းလို႔ရယင့္သားနန္႔ ေျဖယွင္းမပီးဘဲ အခုပိုင္ ရက္ရက္စက္စက္ ပစ္သတ္ခစြာကို ဇာပိုင္ျမင္ပါေရလဲ။

ခ်မ္း။ ။ ျမန္မာအစိုးရက ရခိုင္သားတိ ငတ္လို႔သီသီ အေရးမႀကီး၊ စပါးကို ႏိုင္ငံျခားသုိ႔ေရာင္းလို႔ ဒဂၤါးရေကက်ီ။ ျပည္တြင္းစစ္မွာသံုးဖို႔ လက္နက္၀ယ္ဖို႔ အေရးႀကီးေရ။ ယင္းႏွစ္ ရခုိင္ျပည္မွာမက ျမန္မာတျပည္လံုး ငတ္ကတ္ပါေရ။ ကၽြန္းရြာတိမွာ ထမင္းငတ္လို႔ သီကတ္ေတ။ ရန္ကုန္မွာဆိုေက စေကေခ် ေခ်ာင္ပါေရ။

NN ။ ေန၀င္းလက္ကိုင္တုတ္ ဗိုလ္မွဴးေစာျဖဴက ရခိုင္သားတိကို ပစ္သတ္စြာမွာ သီက်လားခသူဦးေရကို သိခ်င္ပါေရ။ ယင္းအခ်ိန္က ရွာမရ ေပ်ာက္လားခသူတိကို ေနာက္ျပန္တြိပါေရလား။

ခ်မ္း။ ။ သူရို႔ တရား၀င္လိမ္ေၾကျငာစြာက စုစုေပါင္း (၂၄) ေယာက္ရာ သီေရလို႔ဆိုပါေရ။ ေယေကလဲ့ ရခိုင္သားတိစာရင္းေကာက္စြာ လူ (၃၀၀) ေက်ာ္သီပါေရ။ ဇာေၾကာင့္လည္းဆိုေက တခ်ိဳ႔ရပ္ကြက္တိမွာ မိဘဆြီမ်ိဳးတိက သူ႔သားသမီးတိ ဇာေရာက္လားေရလဲ သီလားေပ်ာက္လား ရွာနီကတ္စြာ ကၽြန္ေတာ္ကိုယ္တြိပါ။

NN ။ အပစ္သတ္ခံရေရ လူသီအေလာင္းတိကို သူရို႔ ဇာမွာျမဳတ္ပစ္ပါေရလဲ။

ခ်မ္း။ ။ အေလာင္းတိကိ္ု ပထမ လမ္းမထက္မွာ ေအအတိုင္းပစ္ထားပါေရ။ ျပီးေက စစ္ကားၾကီးတိ ေရာက္လာပါေရ။ ယင္းအခ်ိန္မွာ ဒဏ္ရာနန္႔မသီသိမ့္ေရလူတိက (ကၽြန္ေတာ္မသီပါသိမ့္၊ ဆီးရံုကိုပို႔ပါ၊ ဆီးကုေက ေကာင္းႏုိင္ပါသိမ့္ေရ) လို႔ ေတာင္းပန္ေကလဲ့ ေဘာက္သာအိပ္ကို ကားထက္တင္ပိုင္ေယွာင္ ယူလားၿပီးေက အုန္းေတာမွာ အသီအရွင္တပါတည္းေပါင္းလို႔ ဓါတ္ဆီေလာင္းလို႔ မီးတိုက္ပစ္လိုက္ကတ္ပါေရ။

စစ္တပ္က ၾသဂတ္(စ္) ၁၃ ရက္နိမွာ အေလာင္း (၂၄) ေလာင္းကို ၁၄ ရက္နိမွာ စစ္ေတြျမိဳ႔ေၾကးနန္းယုန္းရွိမွာ ပဲြႀကီးခင္းလို႔ျပပါေရ။ ယင္းအေလာင္းတိက္ို စစ္ေတြျမိဳ႔ ကရာေတးနန္႔ သိုင္းအဖြဲ႔က သင္းၿဂိဟ္ဖို႔ေတာင္းေကလည္း ခြင့္မပီးဘဲ စစ္ေတြျမိဳ႔သခၤ်ိဳင္းနား သရက္ေတာဘုန္းၾကီးေက်ာင္းနားက ကြင္းျပင္ထဲမွာ ျမဳတ္ပစ္လိုက္ကတ္ပါေရ။

NN ။ ဆန္ရဟိေရးအတြက္ ရခုိင္သားတိ ဆႏၵျပစြာ ဇာကဇာပိုင္ စလာပါေရလဲ။

ခ်မ္း။ ။ ရခိုင္ျပည္ ဆန္ျပႆနာက ၾသဂတ္(စ္) လ ၁၂ ရက္နိကပင္ စျဖစ္စြာပါ။ ပထမ စစြာက ၾသဂတ္(စ္) ၁၂ ရက္နိ ညဇာ ၃ ခ်က္တီးေလာက္မွာပါ။ ေယာက္်ားမိမၼ (၁၀၀) ေက်ာ္ေလာက္ ႏိုင္ငံျခားဆန္တင္သေဘၤာထက္ကိုတက္လို႔ ဆန္လုကတ္ပါေရ။ ယင္းအခ်ိန္မွာ ဆန္စက္၀င္းထဲမွာ လံုျခံဳေရးရဲသားတိက မဟန္႔တားပါ။ တခ်ိဳ႔ဆိုေက ဆန္အိတ္တိကို သေဘၤာ၀မ္းေခါင္းထဲက မႏိုင္မနင္းထမ္းလာလို႔ ရီထဲကို လူးက်လားစြာတိလည္းဟိပါေရ။ ညဇာသား ၅ ခ်က္တီးေလာက္မွာ ဆန္လုပြဲၿပီးပါေရ။ ထူးျခားစြာက ယင္းအခ်ိန္မွာ အာဏာပိုင္တိက အဟန္႔အတားမလုပ္ပါသိမ့္။

ယင္းနိ ညဇာသား ၇ ခ်က္တီးေလာက္မွာ လမ္းမေတာ္ေတာင္ရပ္ကြက္က ေက်ာင္းဆရာမနီအိမ္တအိမ္မွာ လူငယ္ (၃၀) ေက်ာ္ေလာက္စုလို႔ ယင္းအိမ္ကတဆင့္ လမ္းမၾကီးအတိုင္း (ဆန္ျပႆနာေျဖယွင္းပီး၊ အေရးေတာ္ပံုေအာင္ရမည္) ဟု ေၾကြးေၾကာ္ ခ်ီတက္လာပါေရ။ ရူပရပ္ကြက္လမ္းဆံု ျမဴနီစီပါယ္ဥကၠဌ ဦးေမာင္ေက်ာ္ဦးအိမ္ရွိေရာက္အခါ ဆႏၵျပသူ (၂၀၀) ေလာက္ျဖစ္လားပါေရ။ ဦးေမာင္ေက်ာ္ဦးအိမ္ကို ေက်ာက္ခဲနန္႔ပစ္ကတ္ပါေရ။ အေၾကာင္းက ျမဴနီစီပါယ္ဥကၠဌဦးေမာင္ေက်ာ္ဦးက ျမန္မာအစိုးရနန္႔ အထက္အာဏာပိုင္တိကို (စစ္ေတြမွာ လူတေယာက္ကို တနိ ဆန္တဗူးႏႈန္း ျပုတ္ဆန္ႏွင့္ဆန္ခြဲပီးေကရေရ) လို႔ ေျပာလို႔ျဖစ္ပါေရ။

ၿပီးေက ဗိုလ္မွဴးေစာျဖဴ စစ္ကား (၂) စီး လက္နက္အျပည့္နန္႔ေရာက္လာပါေရ။ အိုးတန္းနန္႔ ရူပရြာခြဆံုမွာ ဆႏၵျပလူငယ္တိကို လာ၀ိုင္းပါေရ။ ဗိုလ္မွဴးေစာျဖဴက ဆႏၵျပ လူငယ္ေခါင္းေဆာင္တိကို (ဆန္ျပႆနာကို ငါေျဖယွင္းပီးမည္) လို႔ ကတိပီးပါေရ။ ဆႏၵျပသူတိကိုလည္း လူစုခြဲျပီး အိမ္ျပန္ဖို႔ေျပာပါေရ။ ယင္းအခ်ိန္က ညဥ့္ (၁၀) ခ်က္တီးေလာက္ ဟိပါယာ။

ေနာက္နိ ၾသဂတ္(စ္) ၁၃ ေရာက္ခါ ကၽြန္ေတာ္ရို႔ ျပည္လံုးခ်မ္းသာဘုရားၾကီးမွာ စုပါေရ။ လမ္းမေတာ္က လူငယ္အဖြဲ႔တခုက ျခဳပ္ျပီးသားပိတ္စ အစိမ္းေရာင္ အလ်ား ၈ ေတာင္ အနံ ၃ ေတာင္ ဆိုင္းဘုတ္တခု ယူလာပါေရ။ ယင္းဆိုင္းဘုတ္မွာ (ဆန္ျပႆနာေျဖယွင္းပီး၊ အေရးေတာ္ပံုေအာင္ရမည္) လို႔ ရြီးထားပါေရ။

က်ေနာ္ရို႔လူစု ဆိုင္းဘုတ္ကို ရွိဆံုးမွာတင္လို႔ စစ္ေတြဘုရားၾကီး ဒိုး၀န္းရြာရပ္ကြက္ ဆန္စက္ရံု သေဘၤာဆိပ္လမ္းအတိုင္း (ဆန္ျပႆနာေျဖယွင္းပီး၊ ျပဳတ္ဆန္မစား ရခိုင္သား၊ ဆန္ခြဲမစား ရခိုင္သား)၊ ေၾကြးေၾကာ္ျပီး လမ္းမၾကီးအတိုင္း ခ်ီတက္လားပါေရ။ ယင္းနိ ဥပုသ္နိျဖစ္လို႔ ဥပုသ္သည္တိလည္း ရွိဆံုးကပါပါေရ။

ကၽြန္ေတာ္ရို႔ ျမိဳ႔မအမွတ္ (၁) ရဲစခန္းရွိေရာက္ေတအခါ စခန္းကရဲသားတိ သူရို႔ဌာနပတ္ပတ္လည္ လံုျခံဳေရးခ်ထားပါေရ။ သူရို႔ တခုလည္း အေႏွာက္အယွက္မပီးပါ။ ယင္းကတဆင့္ ဆႏၵျပလူအုပ္ၾကီးစြာ ဦးဥတၱမပန္းျခံ၊ ထိုကတဆင့္ လွခိုင္ဆရာေတာ္ဘုန္းၾကီးေက်ာင္းခြဆံု၊ ယင္းကျပန္လွည့္လို႔ စစ္ေတြျမိဳ႔ေထာင္ရွိကျဖတ္ပ်ာယ္ ပလုတ္ေတာင္ခြဆံုကို ခ်ီတက္ပါေရ။ ပလုတ္ေတာင္ခြဆံုမွာ ျပည္သူတိဘားက အလွဴရီကိုေသာက္လို႔ ရွိဆက္ခ်ီတက္ပါေရ။ တျမိဳ႔သားလံုးပူးေပါင္းလာလို႔ ဆႏၵျပသူလူတန္း တျဖည္းျဖည္းမ်ားလာပါေရ။ အစအဆံုး မျမင္လိုက္ရပါဗ်ာယ္။ ခန္းမွန္းေျခေျပာရဖို႔ဆိုေက လူေပါင္းအနည္းဆံုး (၃၀၀၀၀) သံုးေသာင္ေလာက္ဟိပါဖို႔။

ဆႏၵျပလူအုပ္ လီယာဥ္ကြင္းရွိကိုျဖတ္ေလ်ာက္ျပီး စစ္ေတြျမိဳ႔မီးစက္ၾကီးခြဆံုက မူဆလင္အမ်ားစုနီထိုင္ေရ နာဇီရြာလမ္းအတိုင္းျဖတ္လာခါ မူဆလင္ဘာသာ၀င္တိလည္း ဆႏၵျပသူတိနန္႔ ပူးေပါင္းပါ၀င္လာပါေရ။ လူအုပ္ကေကာင္းၾကီးလားပါေရ။ ကသဲရြာခြဆံုကနီ ကုန္တန္းရပ္ကြက္ ျမဆန္စက္ရွိကိုေရာက္ေတခါ စစ္တပ္က လမ္းထက္မွာ သံဆူးၾကိဳးခ်ကာထားၿပီးေက နီရာယူထားပါေရ။

စစ္တပ္က ရွိကိုဆက္မလားဖို႔တားပါေရ။ သနတ္နန္႔ခ်ိန္ထားလို႔ ဆႏၵျပသူတိနန္႔ ျမန္မာစစ္တပ္အၾကား အနီအထားဆိုးလာပါေရ။ ေနာက္ အမိန္႔ပီးသံထြက္လာၿပီး ေန၀င္းစတန္း၊ ကာပိုင္ေမာင္းျပန္သနတ္တိနန္႔ မိုးရီသရီပစ္ပါေရ။ ေနာက္ဆံုး သီလူသီေပ်ာက္လူေပ်ာက္ ဆႏၵျပလူအုပ္ၾကီးၿပိဳက်ပါေရ။

NN ။ ။ ေအနိမွာ ရခိုင္သားတိကို ဇာဇာေျပာခ်င္ပါသိမ့္ေရလဲ။

ခ်မ္း။ ။ ၾသဂတ္(စ္) ၁၃ ရက္နိေရာက္တိုင္း ျမန္မာစစ္တပ္ဘားမွာ မထင္းငတ္လို႔ အပစ္သတ္ခံလားရေရ ရခိုင္သားတိကို မမိကတ္ဖို႔ ေျပာခ်င္ပါေရ။

(ရခိုင္သားမ်ား ရခိုင္စကားေျပာျခင္းျဖင့္ ဂုဏ္ယူပါ။ ရခိုင္စကားတည္တံ့မွ ရခိုင္သားလည္း တည္တံ့မည္။ စကားေပ်ာက္က လူမ်ိဳးေပ်ာက္သည္။)