แ်แ္းแူေแာ แกแแ္แာแ : แ်แ္းแူေแာ แกแแ္แာแแို แกแ
แฆးแแแ္းแ
แ်แ္းแိုแแိုแ္แိုแ္ႏွแ့္ แกแီးแแ္แแ္းแ်แ္แိွ แแ်แ္แူ แ်ဳိး၊
แွแ္းแူแ်ဳိး၊ แแာแူแ်ဳိးแ်ားแ ေแแแိုแဲ့ျแแ္းျแแ
္แแ္။
แ်แ္းแူแ်ဳိးแိုแ၏ แ်แ္းแူแ်ဳိးแိုแ္แာ ႏႈแ္แာแแแ္แြแ္ แ်แ္
းႏွแ့္
แแ်แ္แแ္ ေแြးแ်แ္းแီแกแိုแ်ားျแแ
္แพแျแီး แแုแ္ျแแ္แွ แแแ့္
แူေแာแ္းေแာแ္แพแားแွแแ္ แแာျแแ္แဲแိုแแแ္ေแာแ္แာแဲ့แ
แฅ္แ แီျแแ
္ แူ แแ်แ္แแ္
แกေแးแြားေแ แိုแ္ แกแိုျแแ
္แူ แ်แ္း แแ္ แီแို แေแ
ာแ့္แဲ
แแ္แแ္แแီးႏွแ္แฟแီး แแ္းแแီးแြแ္ ေแာแွแ္ေแ်ာแแ္แို แုแ္ျแแ္ แဲ့แแ္။
แီျแแ
္แူ แ แกแုိ ျแแ္แဲ့ေแာ แွแ္ေแ်ာแกူแိုแ္ แกေแာ္แกแแ္ แြแ္แာแแ္แို
แพแแ့္ျแီး แกแိုแแို แီွแိုแ္ ေแာ့แွာ แแုแ္แု แိုျแီး แแ်แ္ျแแ္แြแ္
ေแแแ
္แြားแဲ့แแ္။ แกแိုျแแ
္แူ၏ ေျแแာ แိုแพแแ့္ျแီး Khang (ေျแแာ)แု
ေแแแိုแဲ့แแ္။ แแ်แ္แိုแแแ္ แกိแ္ေแာแ္แွ်แ္ แกိแ္ေแွแแแ္းแြแ္
แกแแ္းแแုแီးแแ္แ แဲြแแ
แ္း แဲ့แพแ แแ္။ แกแိแแธါแ္แွာ แกแိုျแแ
္แူ ျแแ္แာแွ်แ္
ေแแိုแ္แแ္แกแြแ္ျแแ
္แแ္။ แ
ာေแးแแာ (G.H luce)แ แแာႏွแ့္ แแ္၊
แွแ္းแ
แแ္แိုแ แ
แ
္ျแแ
္แ
แฅ္ แ်แ္းแူแ်ဳိးแ်ားแွแ့္ แိแ္แဲြแ
แแ္แံแြแ္แိွแဲ့แพแแแ္။ แိုแေแพแာแ့္ แ်แ္းแို แแ္แွာ แ်ေแာ္ แိုแแแာႏွแ့္
แกแ်แ္းแ်แ္း၊ แူแแ္ แ်แ္းျแแ
္แแ္แု แိုแာแွ แ်แ္းျแแ
္ แာแแ္แု แိုแแ္။
แแ
แ
แ แုแွแ
္၊ แแိแူแ္ แွแ္แแ္းแြแ္ แ်แ္းแိုแแို แူแီးแုေแးแားแားแแ္แို
ေแြแแแแ္။ Carry & Tuck ၏ แွแ္แแ္းแกแ แ်แ္းแกแแ္แာแแแ္ แแုแ္แာ แာแ
ာแား
“แူ”แု แกแိแแธါแ္แแแ့္ Jim or Jen แို แแာแူแ်ဳိးแ်ား แ“แ်แ္း”แု แกแံแြแ္
ေแแแိုျแแ္း ျแแ
္แแ္။ แ်แ္းแြแ္းျแแ
္แแ္ แ်แ္းแိုแ ေแแိုแ္ แာေแแ
ျแแ
္แแ့္แกแြแ္ แ်แ္းแြแ္းแု ေแแแိုแဲ့ျแแ္းျแแ
္ แแ္။ แแ แာแ
ုแแိုแ္แီွ แแာ့
ေแ်ာแ္แ
ာ แ်ားแြแ္ แ်แ္းแกแแ္ แာแแို แွแ္းแแ္းแ
ြာ แกแံုးျแဳแဲ့ แแ့္ แกေแာแ္
แกแားแိုแ္แာแ
ြာ ေแြแแိွႏုိแ္แแ္။
แแแแ แုႏွแ
္ ျแိแိแွ်แ
แိแ္းแိုแ္แกုแ္แ်ဳแ္ျแแ္းแျแဳแီွ Chin-Kuki Lingustic People แာแာแ
แား
ေแ့แာေแာ แုေแแီแ်ားแ แ်แ္း Chin แแ္แံုแกေျแာแ္းแกแဲแို Khyeng, Khang,
Khlang, Khyang, Khyan, Kiayn, Chiang, Chi’en, Chien แူ၍ แုုိแพแแแ္။ ေแกแီ
แแแแ-แแแแ แกแြแ္း แแာျแแ္แြแ္ แာแိုแိแ္ แแ
္แွแ္แกျแแ
္ ေแာแ္แိွแာေแာFather
Sangermomo แ แ်แ္းแို Chien แกျแแ
္ေแါแ္းျแီး Chin Hill แို Chien
Mountain แု แွแ္แแ္းแแ္แားแแ္แို ေแြแแแแ္။ แแแแ แုႏွแ
္แြแ္
แိွแ္แ
แီးแားแแူ แ်แ္းแို Kiayn แူ၍၎၊ แแแแ-แแแแ
แုႏွแ
္แแแแกแၤแိแ္ျแแ္แာแ
แ
္แกแြแ္း Histroy of Burma ျแဳแ
ု แแ့္ แ
ာေแးแแာ
Phayer แ แ်แ္းแြแ္းแို Khyendweng แူ၍၎၊ แแแแ แြแ္ Major Hughes แ
၎၏แ
แ
္ေแးแกแ
ီแแ္แံแ
ာแြแ္ Chin แူေแာ แ
แားแံုးแို แแแแံုးแกแံုးျုแแဲ့ แแ္။
แိုแေแာแ္ A.G.E New Land แแแ္း ၎၏แ
ာ แกုแ္แြแ္ “แ်แ္း”แူ၍ ေแးแားแဲ့แแ္။
ေแါแ္แာ แ်แ္แႈแ္းแာ ေแါแ္းแแ္ แ်แ္းแိုแ แ်แ္းျแแ္แို
แกေျแแ်ေแแိုแ္แพแแာแြแ္ แ်แ္ေႏြး(Ciim Nuai)ေแแแြแ္ ေแ แိုแ္แพแแူ แ်ားแို
แိုแီးแ်แ္း၊ Locom ေแแแြแ္ ေแ แိုแ္แพแแူแ်ားแို Lusei၊ Lailun ေแแแြแ္ ေแ
แိုแ္แพแแူแ်ားแို Lai แ်ဳိးႏြแ္แ်ား ျแแ
္แာแพแ แแ္ แုေแးแားแဲ့แแ္။ แแ္แိွ
แ်แ္းแူแ်ဳိး แ်ားแกแြแ္ แိုแီး၊ แိုแ္แီး၊ แกแိႈ၊ แ်ဳိး၊ แို แ
แแ့္ แกแแ္
แာแแ်ား แေแแေแးแီ แ်แ္း แกแแ္แแ္ แกแ်ဳိးแား แกแแ္ျแแ့္
แแ္แแ္ျแီးျแแ
္ေแพแာแ္း Religion and Politics among the Chin People
แ
ာแกုแ္แြแ္ แกแိုแ္แกแာ ေแးแားแဲ့แแ္။
แုแแแแၢ၏ แံုးျแแ္แ်แ္ျแแ
္แแ့္
DPI/1316-03025 November 1992-9M แกแ แ်แ္းแူแ်ဳိးแแ္ ျแแ္แာแိုแ္แံ၊
แกိแแตိแแိုแ္แံแွแ့္ แแၤแားေแแွ့္แိုแ္แံแ်ားแြแ္ ျแแ္แႏွံแေแแိုแ္แพแျแီး
แแแปာ့แူแို်းแ်ား แกแแ္แြแ္ แူแ်ဳိးแแ်ဳိးแกျแแ
္ แกแိแกแွแ္ျแဳ
แแ္แแ္แိုแ္แဲ့ျแီးျแแ
္แแ္။ แို့แกျแแ္ แแแแ แုแွแ
္ Unrepresented Nations
and People Organization (UNPO) แြแ္แแ္းแกแဲြแแแ္ ျแแ
္แာแဲ့แแ္၊၊
แုုုုိแ ျแแ
္แါ၍แေแแ แိုแီး၊ แိုแ္แီး၊ แူแီး၊ แာแို၊ ေแါแ္แိုแ္၊ แ်ဳိး၊
แกแိႈ၊ แူแီး၊ แแူ၊ แแာ แ
แแ္ျแแ့္ေแแ ေแแแพแ ေแာ แ်ဳိးႏြแ္แ
ုแ်ား ၏แแ္แแ္း
แกแแ္ แแ္ “แ်แ္း” แแ္ ျแแ
္แแ္။ แแုแกแါ ေแแแြแ္း ၌ แာแแ แกျแแ္ျแแ္္
แိုแ္แာ แူแแกแိုแ္းแกแိုแ္း၌ แกแ်ဳိးแား แกแแ္ แာแแแု แแ္းแกျแแ
္ แแ္แแ္ေแေแာ
“แ်แ္း”แူ ေแာ แกแแ္แာแ แแ္ แို၍แူแိแ်ား แာျแီျแแ
္ แแ္။
แ်แ္းแိုแแူแแ္းေแแ၊
แ်แ္းแိုแ แ
แแ္ေแါแ္แြားแာ แူแแ္းေแแแွแ့္ แ
แ္แ်แฅ္း၍ แกแူแกแ
แกแ်ဳိးแ်ဳိးแိွแဲ့แแ္။ แแ်ဳိแแ แ်แ္แံုแွ แ
แแ္ ေแါแ္แြားแแ္း แแ္แာแဲ့แแ္
แူ၍၎၊ แแ်ဳိแแ แแုแ္ျแแ္ แ်แ္แแ္းแแ္แွ แแ္းแแ္แာแแ္แူ၍ ၎ แူแแဲ့แพแแแ္။
แို့ေแာ္แแ္း แแိုแ္းแါေแာแแก แုแ
္ Groden Luce ေแါแ္แာแแ္းแြแ္း แိုแแแူ
แกေแွ့ေแာแ္แกာแွแားแို့แแ္ แိแแ္ျแแ္แာแกုแ္แ
ုแွ แแ္းแแ္แာแพแျแီး
แိแแ္ျแแ္แာแို့แွာ แแုแ္ျแแ္แိွ แီ်แแ္ Chi-an แกႏြแ္แแ္ျแแ
္แแ္แု
แိုแพแแแ္။ แ်แ္းแို့แွာ แိแแ္ ျแแ္แာแกႏြแ္ျแแ
္ေแာေแพแာแ့္ แ်แ္းแိုแ
แူแแ္းေแแแွာ แီ်แแ္แိုแ ေแแိုแ္แာ แแုแ္ျแแ္ แแ္แ
ု Kansu ေแแျแแ
္แဲ့ แแ္။
แီแ
ီ (แแแแ)แแ့္แြแ္ แแုแ္ แိုแแ แแพแာแแแแ္ေแာแ္ แ်ဴးေแ်ာ္
แိုแ္แိုแ္แျแแ့္ ေแာแ္แแ္แိုแ แျแแ္းျแแ္း ေแြแေျแာแ္း แာแဲ့ แพแแแ္။
แแ်ဳိแแแ္ แိแแ္แွာ ေแแိုแ္แพแျแီး แแ်ဳိแแွာ ေแႊแီ ျแแ
္၊ แံแြแ္ျแแ
္၊
แူแแ္ျแแ္แแ္ แ်ားแွာ၎၊ แแ်ဳိแแွာแူး ေแာแ္း ေแာแ္แพแားแွ ျแแ္แာျแแ္แို့
แแ္းแแ္แာแพแ แแ္แု แိုแพแแแ္။
แ်แ္းแူแ်ဳိးแ်ားแแ္
แြแ္แိုแိြဳแ္แกႏြแ္แแ္แ်ား ျแแ
္แพแ ေแพแာแ္းแို ေแွးေแာแ္းแแ
แฅแ္း แกေแြแก
แွแ
္แွာ ေแြ แพแแူแ်ားแွแ့္ แแိုแ္းแုေแแီแ်ား แกแိုแกแ แแ္ျแแแ္แိုแါแ
แ
ီแူแီแ
္ (Luwis)ေแး แားေแာ“The tribes of Burma” Burma research Journal
No(4) แ
ာแกုแ္แြแ္ แ်แ္းแူแို်းแ်ားแแ္ แြแ္แိုแိြဳแ္แกႏြแ္แแ္
แ်ားျแแ
္ေแพแာแ္း C.A Soppitt ေแးแားေแာ A short History of Kuki-Lusha
แ
ာแกုแ္၊ Lt.col.J.Shakespear ေแးแားေแာ The lushai-Kuki Clan. Carry &
H.N Tuck ေแးแားေแာ The Chin Hill ႏွแ့္ F.K.Leman ေแးแားေแာ The strucrute
of Chin society แ
ာแกုแ္แ်ားแြแ္ แ်แ္းแူแ်ဳိးแ်ားแแ แแုแ္ျแแ္แွ แแ္းแแ္
แာแพแแฟแီး แိแแ္ျแแ္แာ แกႏြแ္แแ္แ်ားျแแ
္ ေแพแာแ္း แိုแျแแ္ แ်แ္းแกแ်ဳိးแား
แဲแွแแ္း Pu sing Khaw Khai ေแးแားေแာ “The Chin Their Name and Tradition
แ
ာแกုแ္၊ (Central-CLCC Annual Magazine) แ
ာแกုแ္แွ แါေแာแแกေแါแ္แာ
ေแกးေแกးแြแ္ ေแးแားေแာ แ်แ္းแိုแ၏ แႈแแာแိ ႏွแ့္ แႈแแ္းေแแေแာแ္းแါး၊ Dr.
Vum Son ေแးแားေแာ Zo History แ
ာแกုแ္ ႏွแ့္
แกျแားแ်แ္းแกแ်ဳိးแားေแာ္ေแာ္แ်ားแ်ားแွแแ္း แ်แ္းแူแ်ဳိးแိုแแแ္
แแုแ္ျแแ္แိแแ္ေแแแွ แแ္းแแ္แာแพแแฟแီး แြแ္แိုแိြဳแ္
แกႏြแ္แแ္แ်ားျแแ
္ေแพแာแ္း แแီแแြแ္แแ္း แแ္แံแพแแแ္။
ျแိแိแွ်แ
ြแ္แ
ံုแ်แ္းေแာ္ျแแ်แ္แกแ แแုแ္ျแแ္แွ แแ္းแแ္แာแพแแူแ်ားแแ္
แกုแ္แ
ုေแးแ
ုแဲြแာ แกာแ္แိုแ္ (Altaic) ေแกာ္รณแိ-แกာแွแแ
္ (Austro-Asiatic)၊
แกแ္-แူแိုแီแแ္ (Indo-Europe) แွแ့္ แိုแ္แို แိแแ္แแ္
(Sino-Tibetan)แ်ားျแแ
္แพแแแ္။ แိုแ္แိုแိแแ္แแ္ แกုแ္แ
ုแြแ္း၌
แแ္-แ်ဳိแ္းแแ
္ (Han-Chinese)၊ แီြ-แ်ဳိแ္းแแ
္ (Hui-Chinese)၊ แแို-แแ္
(Miao-Yan)၊ แိုแ္း (Tai)၊ แိแแ္-ျแแ္แာ (Tibet-Burma) แူ၍ ျแแ္แแ္
แ
ိแ္ျแာแแ္းแแ္แာ แพแแแ္။ ျแแ္แာ့แแိုแ္းแกแုိแกแ Tibeto-Burma แกုแ္แ
ု แြแ္
แแိုแ္၊ แแာ၊ แ်แ္း၊ แแ်แ္၊ แားแူ၊ แီแူး၊ แိုแို แိုแို၊
แာแแိုแแါแแ္แพแแแ္။ แแแ
แ
แုแွแ
္ แกแ္းแแฟแဳိแแို့ แกแၤแိแ္ แံแแแ္แพแီး၏
แกแြแ္းแแ္แกျแแ
္ แိုแ္แါแာ ေแာ แแแธแိแ္ แူแီแแူ
แ်แ္းႏွแ့္แူแႈိแ္းแူแ်ဳိးแ်ားแแ္ แกแ္แိုแ်ဳိแ္းแား แกႏြแ္แแ္
แ်ားျแแ
္แพแျแီး แူแီး၊ แာแ၊ แ်แ္းแกႏြแ္แแ္ แ်ားျแแ
္ แพแေแพแာแ္း แိแိွแแแ္แု
ေแးแားแားแါแแ္။ Dr. Vum Son. Zo History ေแာ္ျแแ်แ္แกแ แ်แ္းแ
แားေျแာแกုแ္แ
ု
แြแ္ แกแႈိ၊ แ်ဳိး၊ แူแီး၊ แူแီး၊ แိုแ္แီး၊ แီแို၊ แာแแွแ့္ แိုแီး
แ
แแ္แိုแ แါแแ္แพแ แแ္။
แกေျแแ် ေแแိုแ္แာแံု၊
แ်แ္းแူแ်ဳိးแိုแแแ္ แိแแ္แแုแ္แွแ့္ ျแแ္แာျแแ္แံုแာ
แူးေแာแ္းแ်ဳိแ့္แွแ္းแိုแ ေแกแီ (แแแ)แြแ္ ေแာแ္แိွแก ေျแแ်ျแီး ျแแ
္แแ္။
แแแာแ
ုแြแ္ေแးแားေแာ แုแံေแ်ာแ္แ
ာแြแ္ แ်แ္း แို့ေแแိုแ္แာ
แ်แ္းแြแ္းျแแ
္แွแ္းแို ေแแျแ แားแแ္။ แ်แ္းแိုแ แแ္ ေแกแီ
(แแ)แာแ
ုแွ(แแ)แာแ
ုแก แြแ္းแွแ္း၊ แแိแူแွแ့္ ျแแ္แာแို့ แ်ဴးေแ်ာ္
แိုแ္แိုแ္แႈ ေแพแာแ့္ ေแးแแ္းแာ แ်แ္းေแာแ္ แแ္းแို့ แ
ျแแ္းျแแ္းေแြแေျแာแ္းေแแိုแ္แဲ့แแแ္။
ေแกแီ (แแแ)แแ့္แြแ္ แံုแြာแฟแဳိแ၊
แ
แ
္แိုแ္းแฟแဳိแ၊ แ်แ္းแြแ္းျแแ
္แွแ့္ แงแာแแီျแแ
္แံုแာေแแแို့
ေแာแ္แိွေแแိုแ္ แာแพแแแ္แို ေแွးေแာแ္းแแฅ္ေแ်းแႈ แกေแြแกแွแ
္แွာေแြแူแ်ားแ
แแแแ แုแွแ
္แြแ္ แံုแြာแฟแဳိแแกแီး၌ แူးေแာ္ แแိွေแာ แ်แ္းแกแ်ဳိးแားแ်ား
แกแံုးแกေแာแ္ျแแ
္แแ့္ ေျแာแ္แိုแ္ျแแ့္ ျแဳแုแ္แားแแ္ แแ္းแူးแွแ့္ ေျแแกိုး
แกแိုแ္းแกแ
แ်ားแกား แพแแ့္ျแแ္းแกားျแแ့္၎၊ ေแกแီ(แแ
แ)แแ့္แ
แုแံေแแ္ေแ်ာแ္แ
ာแ်ားแြแ္ “แ်แ္း” แူ ေแာ แกแံုးแกႏႈแ္း แံုးแ
ဲြแဲ့ျแแ္း แို
ေแာแ္แႈ၍၎၊ แ်แ္းแြแ္းျแแ
္แူေแာ แกေแแแกေแแแแ္แแ္แွ်แ္ ျแแ
္แိုးแ ေแွ်ာแ္
แ်แ္းแกแ်ဳိးแားแ်ား ေแแိုแ္แพแျแแ္းေแพแာแ့္แာ แ်แ္းแြแ္းျแแ
္แု แกแแ္แြแ္
แဲ့ျแแ္းျแแ
္ႏုိแ္แแ္။ แ်แ္းแြแ္းแ်ဳိแ့္แွแ္းแြแ္ แ်แ္းแုแား၊ แ်แ္းแြာ၊
แ်แ္းแ
ု (แေแแแ
แ
္แိုแ္း)แ
แျแแ့္ แေแ့แိုแ္ ေแြแแိွแိုแ္ ေแးแแ္။
ေแกแီ(แแแ) แေแေแแၱแာแฟแဳိแ แ်แ္แုแ္းျแီးแแ့္ေแာแ္ ေแกแီ (แแแ)၌
แแ္แိွျแแ္แာျแแ္แกแြแ္း แแ္แိုး แพแแာแพแီးေแာ แူแ်ဳိးแံုးแ်ဳိးแိုแแွာ
แแာျแแ္แกแแ္แိုแ္းแြแ္ แ်แ္းแူแို်း၊ แกแแ္แိုแ္းแြแ္ แ်ဴแူแ်ဳိแแွแ့္
ေแกာแ္แိုแ္း แဲแူးေแแแြแ္ แြแ္แူแ်ဳိးแို့ျแแ
္แพแแแ္။ แို့ျแแ္ ေแกแီ
(แแแ-แแ
แ)แแ့္แြแ္ แ်แ္းแူแ်ဳိးแแ်ဳိแแแ္ แေแာ္ေแแแို့
ေျแာแ္းေแြแแဲ့แพแแแ္။ ေแกแီ(แแ)แာแ
ုแြแ္ แွแ္းแူแ်ဳိးแ်ား แแ္ေแာแ္แ်ဴေแ်ာ္
แာ แျแแ့္ แกေแာแ္แแ္ ေแာแ္แแ္းေแแแို့ แแ္ျแီး ေျแာแ္းေแြแแกေျแแ်แဲ့แแ္။
แ်แ္းแိုแแแ္ แွแ္းแို့แ แแแแ
แုแွแ
္แြแ္ แေแးแฟแဳိแแို
แแ္ေแာแ္ျแီးေแာแ္แိုแ္း แွแာ แ်แ္းေแာแ္แို့ แกေျแแ်ေแแိုแ္แာแแ္
แ်แ္းแแာแွแ္แ်ား၏ แกแိုแกแ แ်แ္းแို့ แ်แ္းျแแ္แို แกေျแแ်ေแแိုแ္แพแแာแြแ္
แ်แ္ေႏြး(Ciin Nuai)ေแแแြแ္ ေแแိုแ္แพแแူแ်ား แို แိုแီး၊ แိုแ္แြแ္
ေแแိုแ္แพแแူแ်ားแို แိုแ္แီး၊ แိုแြ်แ္း (Lo Com) ေแแแြแ္ ေแแိုแ္แူแ်ားแွာ
แီแိုแ်ဳိးႏြแ္แ
ု แ်ား ျแแ
္แာแพแ แแ္။ แแแ္းแฟแဳိแแแ္แဲแွ Khualsim
แ်ဳိးႏြแ္แ
ုแแ္ ေแกแီ แแ
แแ-แแ
แแ แกแြแ္း၊ Zahau แ်ဳိးႏြแ္แ
ုแแ္ ေแกแီ
แแแแ
-แแแแ แกแြแ္း แกေျแแ်แဲ့แพแျแီး แိုแ္แ်ဳိး ႏြแ္แ
ုแ်ားแแ္ แိုแ္แြแ္แူแို
แ
ြแ္แแြါแြားแพแျแီး ေแกแီ แแแแ
-แแแแ แกแြแ္း แားแါးแแ္แို့၎၊ ၎แွแแแ့္ ေแกแီ
แแแแ
-แแแแ แกแြแ္း แแ္แแแ္แแ္แို့၎ แกေျแแ်ေแ แိုแ္แพแแแ္แု S.Za Peng แ
ေแးแားแားแแ္။ แแ်ဳိแแွာแူ ေแာแ္แแ္ႏွแ့္ แกေแာแ္ေแာแ္แแ္แို့ แแ္แแ္
ေျแာแ္းေแြแแกေျแแ် ေแแိုแ္แဲ့แพแ แแ္။ แแုแ်แ္းျแแ္แแ္แြแ္ แกแฆးแံုး แกေျแแ်ေแ
แိုแ္แพแแူแ်ားแွာ แူแီး (แိုแ) แแူ (Masho) แ်ဳိးႏြแ္แ
ုแ်ား ျแแ
္แพแแာ
แိုแ္แီးแ်ဳိးႏြแ္แ
ုแ်ား ေแာแ္แိွ แာေแာแกแါ ေแာแ္แแ္แို့ ေျแာแ္းေแြแ
แာแဲ့แพแ แแ္แု ေแါแ္แာ แုแ္แြแ္ (Dr. Vum Son) แ (Zo History) แ
ာแกုแ္แြแ္
ေแးแား แားแแ္။ แါေแာแแก แုแ
္ แွแ္แแ္းแกแ (แแ)แာแ
ုแกแြแ္း แူแီးแ်ဳိးႏြแ္แ
ု
แแ္ แแုแแ္แိွ แกေျแแ်ေแ แိုแ္แแ့္ แกแแ္ ေแแ၏ แกေแွแေျแာแ္แแ္
ေแာแ္แแ္းေแแแ်ားแြแ္ แกေျแแ် ေแ แိုแ္แဲ့แแ္။ แฟแဳိแ (Mara) แ်ဳိးႏြแ္แ
ုแแ္
(แแ) แာแ
ုแกแြแ္ แแိုแ္แแ္းแกแိုแ္แกแာ ၌”แฟแဳိ”แแ္းแแါး แแ္ေျแာแ္ แဲ့แူး
แแ္แု แแိုแ္แာแာแแ္แ်แ္းแွာ แိွแဲ့แူး แแ္။ ၎แို့แแ္
แแိုแ္ျแแ္แแ္แกႏွံแแกျแား แ
แ
္แေแာแ္း ေแာแ္ แแ္း ေแแ (แแၤแာ ေแแွ္แ)
แ်ားแြแ္ แกေျแแ်ေแแိုแ္แဲ့แพแแแ္။
แ်แ္แဲแ္แแ္ แงแာแแီျแแ
္္ ႏွแ့္
แ်แ္းแြแ္းျแแ
္แกแพแားแိွေျแျแแ္แ ႏွแ့္ แုแ္းျแแ့္แ်ား แกแါแกแแ္ แแ္แိြဳแ္
(Patkai) ေแာแ္แแ္းแွ၊ แแၤแားแแ္แแ္ေแกာ္ ႏိုแ္แแိုแ္ေแแแ္แพแား แกแိ แြแ္
แแ္းေแ ေแာေแာแ္แ်ား แါแแ္แ်แ္ ျแแ္ေแာแ္แ
ု ျแแ္แာ แိုแ္แံ၏ แกေแာแ္แแ္แြแ္
แแ္แိွแแ္။ แိုแ္းแွแ့္ ျแแ္แแ္ แ်ားแกားျแแ့္ แ်แ္းျแแ္แแ္၊
แ
แ
္แိုแ္းแိုแ္း၊ แေแြးแိုုแ္း၊ แဲแူးแိုแ္း၊ แงแာแแီแိုแ္းแွแ့္
แแိုแ္ျแแ္แแ္แ်ားแြแ္ แกေျแแ်ေแ แိုแ္แพแ แแ္။ แกိႏိแตแแိုแ္แံแြแ္
แီแိုးแแ္ျแแ္แแ္၊ แแိแူแျแแ္แแ္၊ แแိแူแျแแ္แแ္၊ แแ္แแာ แာျแแ္ แแ္၊
แกာแံျแแ္ แแ္แ်ားแြแ္ แံ်แႏွံแေแแိုแ္แพแแแ္။ แแၤแာေแแွ့္แိုแ္แံแိွ
แ
แ
္ေแာแ္းေแာแ္ แแ္းေแแแြแ္ ေแแိုแ္แพแแแ္။ แူแฆးေแ แกားျแแ့္
แွแ
္แแ္းေแ်ာ္แိွ แိแ့္แแ္แု แแ့္แွแ္းแแ္။
แေแးแေแာ္ေแแแွแ့္ ေแာေแแ၊
แေแးแေแာ္၊ แ်แ္းแြแ္းแ်ဳိแ့္แွแ္း၊ ေแာေแแแแ္ ျแแ္แာแိုแ္แံ แกแြแ္းแိွ
แ်แ္းแိုแ၏ แူแแာေแแိုแ္း ျแแ္ျแแ
္ แแ္။ ေแกแီ(แแ )แာแ
ုแာแ
แွแ္းแူแို်းแို့แแแာแို แ်ဴးေแ်ာ္แိုแ္แိုแ္ျแီး ေแာแ္แိုแ္း แกေแာแ
แแ္ေแာแ္ แแ္းေแแ၊ แกေแာแ္ ေแာแ္แแ္ေแแ၊ ေแာแ္แแ္ေแแแ်ားแို့
ျแแ့္แဲ်ေแแိုแ္แဲ့แพแ แแ္။ แแ္แဲ်แแกแၤแိแ္แို့ แ แแแแ
แုแွแ
္ แแာျแแ္
แိแ္းแိုแ္แိုแ္แแ့္แกแါ แแแ္แ แေแးแြแ္ျแแ္แို แกုแ္แု်แ္ ေแာ แေแးေแ
ာ္แြါး
แแ္แแ္း แกแၤแိแ္แแ္แဲแို့ แ်ေแာแ္แြားျแီး แกแြแ္แกแုแ္แို แกแၤแိแ္แกแ
ိုးแ
แိုแ แိုแ္แိုแ္ေแးแြแ္းแဲ့ แแ္။ แแာแုแแ္แံแု်แ္แ แိုแกแိ်แ္แ
แေแးแို်แ့္แွแ္းแို “The Little Shan State of Kale” แု แแ္แ
ား
แแုแ္แဲ့แแ္။ ေแ
ာ္แြားေแာแ္แแ
္แွแ့္ ၎၏แူေแာ္ แกแแ္း ေแာแ္แါแพแီးแกแพแား
แกာแแူแဲြျแแ
္แာ ျแိแိแွ် แกแ
ိုးแ แ แแแแ แုแွแ
္၌ ေแ
ာ္แြားေแာแ္แแ
္แกား
แแ္းแ်ျแီး ၎แူေแာ္ แกแแ္း ေแာแ္แါแพแီးแို แแแแ แုแွแ
္၊ แแแါแီแ (แ)แแ္ေแ့၌
แกแ
ားแိုုးแแ္းแแ္ေแးแဲ့แแ္။ ျแိแိแွ်แกแ
ိုးแแแ္ แိแ္း แိုแ္ แแ္ေျแแแ
္แ်ား
ျแแ
္แพแေแာ
(แ) แေแာ္แ်ဳိแ့္แွแ္းแို แกแแ္แ်แ္းแြแ္း แแိုแ္ แกုแ္แု်แ္ေแးေแกာแ္၌၎၊
(แ) แေแးျแแ္ (Kalay State)แိုแူ แแိုแ္แกေแးแိုแ္ แแ္ေแာแ္แแ္ေแกာแ္แြแ္၎၊
(แ) ေแာေแแแို แกแ
แฆးแိုแ္း၌ แုแံแแိုแ္แกုแ္แု်แ္แႈ ေแกာแ္၊ ေแာแ္แိုแ္းแြแ္
แแုแၠဴ-แ်แ္းေแာแ္แแ္း แแိုแ္ แกแြแ္းแိုแ၎ แแ့္แြแ္းแกုแ္แ်ဳแ္แဲ့แแ္။ แแแแ
แုႏွแ
္၌ แ်แ္းျแแ္แแ္ ျแိแိแွ်แိုแိုแီ แแ္ေျแแแ
္ แ်ားแ แိုแ္းแံแားျแီး
ျแแ
္ แแ္။ แกแ
แိုแ္းแြแ္ ျแိแိแွ်แกแ
ိုးแแกေแျแแ့္ แ်แ္းျแแ္แို
แိแ္းแိုแ္แกုแ္แ်ဳแ္แแ္ แแแตแျแแ္းျแแဲ့ ေแ။ “Despite the advocacy of a “
forward policy” or complete military occupation of the territory by the
frontier officer, the existing policy of “looses control and
conciliation” was reaffirmed in the belief that the expedition had
convince the Chin of the inadvisability of further raids on british
subjects…” ေแพแာแ္းแွာ แ်แ္းျแแ္แแ္ ေแာแ္ แแ္းแ်ားျแแ့္ ျแแ့္แွแ္ေแျแီး
ေแါแ္းแိုแ္ (Unprofitable, barren hill)ေแာေแพแာแ့္ ၎แိုแแกแြแ္ แกแ်ဳိးแกျแแ္
แแိွแွแု แူแေแာ ေแพแာแ့္แแ္ ျแแ
္แแ္။ ၎แိုแ แกေแျแแ့္ แแ္ေျแแแ
္
แกแာแกแြแ္ေแးေแး ေแแแแ
ီแกแ แกေแာแ္แกแแ္ ေแာ္ျแแ္း แွ်แာ ျแแ
္แแ္။
แိုแกแိ်แ္၌ แแာแแ္းแแ္းแ်แံျแီးျแแ
္แာ แေแးแွแ္းေแ
ာ္แြားแို
แกแာแกแြแ္ေแးแိုแ္ေแာ့แแ္ แแုแ္ေแพแာแ္း แ်แ္းေแါแ္း ေแာแ္แ်ားแกေแျแแ့္
แိแိွแာแแ့္แกแါ ၎แแ္ေျแแกား ျแแ္แแ္แိแ္းแိုแ္แแ္ แกแြแ့္แกแါ ေแာแ္းแု
แแ္ျแแ္ แူแ แာแพแแแ္။ แคแို့ျแแ့္ แ်แ္းေแါแ္းေแာแ္แ်ားแ แေแးแ ေแာ္ေแแแွแ့္
ေแာေแ แแို แกแพแိแ္ แพแိแ္ แိုးแ
แ
္แแ္ႏြဲแဲ့แพแแแ္။
แုိแျแแ
္၍
Captain Raike แ Deputy commissioner of upper Chindwin แกားေแ
แြแ္ျแီး
แိုแီးแกแพแီး แกแဲแ်ား แဲแွ แพแแာแกแိွแံုး แ
ီแแ္းแกแพแီးแกแဲ แိုแ္แแ္း (Khai
Kam) แกား ေแြแแံုေแြးေႏြး ေแ
แဲ့แแ္။ แ
ီแแ္းแกแพแီး แกแဲแแ္ ၎แိုแ္แိုแ္แแြားแဲ
แူแဲေแာแ္း(แ)แฆး ေแ
แြแ္၍ ေแြแแံုေแ
แဲ့ แแ္။ แแแแ แုแွแ
္၊ แီแแ္แာแ
(แแ)แแ္ေแแ၌ แေแး แုแ္းแพแီးေแ်ာแ္း၌ แွแ
္แฆးแွแ
္แแ္ေแြးေႏြးแဲ့แพแแแ္။ DC
แกေแျแแ့္ ေแ
ာ္แြားေแာ္แแါแพแီးแกား แေแးแกုแ္แ်ဳแ္ေแးแႈး (Governor of
Kale)แกျแแ
္ แกแိแกแွแ္ျုแေแพแာแ္း ၎ แแ္ ျแိแိแွ်แกแ
ိုးแแกား แแ
แฅာแံแူျแแ
္แာ Kam
Hau, Sizaang แိုแ္แ
ားแွแ္แ်ားแ ေแာแ္ေแာแ္แြแ္ แแ္แแ္ แแိုแ္แိုแ္แแ္
แกแแ္၍ แိုแ္แိုแ္แါแ ျแိแိแွ်แกแ
ိုးแแกား แแ္ျုแแแ္แု แေแာแားแแ္
ျแแ
္ေแพแာแ္း၊ แแ္းแီးแားေแာ แ
แ
္แံုแแแ္းแ်ားแို แီแ
ီแံ แแกแ္แွแ္းแါแ
แกแพแီးแกแဲแ်ား၏ แာแแ္ แာ ျแแ
္ေแพแာแ္း၊ แြแ္ေแးแွ်แ္แแ္း ေแ်ာ္ေแพแးေแးแ
แแ္ျแแ
္ေแพแာแ္း၊ แกแု်แ္แกားျแแ့္แိုแွ်แ္ แေแးแแ္แို แแ္แแ္แแိုแ္
ေแာ့แแ္แွแ့္ แြ်แ္แ်ားแแแ္းแီး ေแာ့แแ္ แแိေแးျแီး
แกแုแแ္แแ္แိုုแ္แိုแ္แားေแာ แြ်แ္แ်ားแိုแူ ေแ
ာ္แြားแกား
แแားแแ္แกแိแกแွแ္แျုแแီွ แแ္းแီးแား แူแ်ား ျแแ
္แျแแ့္ แแ္แแ္แား
แိွแိုแ္ေแพแာแ္း၊ แ
แ
္แေแာแ္း ႏွแ့္ แေแးแพแား แုแ္แြแ္ေแးแแ္းေแพแာแ္း
แြแ့္แားแိုေแพแာแ္း แွแ့္ ေแแာ ေแာแ္ေแพแာแို แ
ူးแ
แ္းေแ့แာแို ေแพแာแ္း
แแ္ျแแဲ့ แแ္။ แ်แ္းแိုแ္แแ္แกแြแ္း แႈแ္แွားแြားแာ แแ့္แกแါ แกေแွာแ့္แกแွแ္
แေแးแแ္แွแ့္ แแ္းျแแွแ့္ แူแီแ်ားေแးแแ္ ေแာแ္းแိုแแ္။
แ်แ္းแိုแ္แ
ားแွแ္แกแဲြแေแါแ္းေแာแ္ Tun Suang แ ျแแ္
แแ္แုံแျแแ္ေျแာแพแားแာแြแ္ แ်ေแာ္แိုแแกေแျแแ့္ แေแး แกုแ္แ်ဳแ္ေแးแွဴးแွแ့္
แိแ္แแ္แแ္แံแြားแแ္ျแแ
္ေแพแာแ္း၊ แ
แ
္แ ေแာแ္းแแ္းေแพแာแ္းแแ္ Zomi
แိုแ္แแ္แျแแ္แแ္းแဲ Laimi แိုแ္แแ္แာ ျแแ္แแ္းแแ္ျแแ
္แျแแ့္ Laimi
แกแพแီးแกแဲแ်ားแွแ့္แာ ေแြးေႏြး แแ့္ေแพแာแ္း၊ ၎แกေแျแแ့္ Sizaang แแ္ေျแแกား
ျแိแိแွ်แกแ
ိုးแแ แာေแာแ္แ
ူးแ
แ္းျแแ္းแို แแ့္แြแ္ ေแพแာแ္း၊
ေแแာေแာแ္ေแพแာแိုแူ แြားေแာแ္แြแ့္ျแဳแိုแ္ေแพแာแ္း၊ แกแแ္၍ แာေแာแ္แဲ့แွ်แ္
Sizaang แกแพแီးแกแဲ แ်ားแို แแဳိแแ္แกแိေแးแแ့္ေแพแာแ္း၊ แกေแพแာแ္းแွာ
แေแးแူแแ္แ်ားแွแ့္ แိแ္းแแ်ား แแ္แျแแ္แแိုแ္ ေแာေแพแာแ့္ ျแแ
္แแ္
แုျแแ္แแ္ แแ္ျแแဲ့แแ္။ ေแြးေႏြးแဲြ แေျแာแ္ေแกာแ္ျแแ္แဲ့ แแ္။
ေแာแ္แแแ္ แေแးแฟแဳိแแွ แกแ္းแแ္แိုแ แြားေแာแ္ျแီး Tlaisun Democritic
Council แกแဲြแแแ္แ Pu Con Bikု แกား แိแ္ေแแแဲ့แแ္။ แแแแ แုแွแ
္၊ แแแါแီแ
(แ)แแ္ေแ့၌ Con Bik แแ္ แกแ္းแแ္แြာแို့ แแြားแဲ แแ္แ
แ္แြာ Sihaun แกแိ
แြားေแာแ္ေแြแแံုแแ္။ ေแြးေႏြးแแ့္ แกေแพแာแ္းแกแာ แ်ားแွာ Governor of Kale
แกแိแกแွแ္ျုแျแแ္း၊ แေแး ေแแแกား Sizaang แို့แ แိုแ္แိုแ္ျแแ္း၊ แ
แ
္แေแာแ္း-
แေแးแုแ္แြแ္ေแး แแ္းေแพแာแ္းแแ္ แ်แ္းျแแ္แกေแွแแแ္ (Shan) Kale แွแ့္
แ်แ္းျแแ္แกေแာแ္แแ္ျแแ္း แ
แ
္แေแာแ္း แกแพแား แုแ္แြแ္ေแးแแ္းแแြแ့္แแ္แွแ့္
แแာแแกแแ့္แกေแျแแ့္ Tlaisun ေแာแ္แแ္းေแแแို แ
ူး แ
แ္းေแ့แာแြแ့္ျแဳ ေแးแိုแ
แါแแ္แแ္။
Con Bik แกေแျแแ့္ ျแိแိแွ်แกแ
ိုးแแ ၎แแ္ေျแแိแ္းแိုแ္
แแ္แို แแိแแားแဲ့ေแ။ แို့ေแพแာแ့္ ၎แိแ
แฅแกား แกျแား ေแာแ္แ
ီแแ္แ်ားแွแ့္
ေแြးေႏြးแွိแိႈแ္းแိ်แ္ေแးแแ္ ေแာแ္းแိုแဲ့ แแ္။ แกแ
แ္းแกေแးျแီးแံုး แแ့္แกแါ
Major Macgregor (แกแ
แ္းแกေแးแแ္ေแာแ္แူ)แ ၎แိုแแို แိုแ္แိုแေแးေแာ Gurkha
แံုျแံဳေแးแแ္ แ်ားแို ေแแแ္ေแာแ္ျแိแ္းေျแာแ္ ေแ
แဲ့แแ္။ Tlaisun
แိုแแกေแျแแ့္ ျแိแแွ်แกแ
ိုးแแแ္แို့ แแกแ္แံွแွ်แ္ แคแိုแแพแံဳแแြแ္แိွေแพแแ္း
ျแแแိုแ္ျแแ္းแแ္ျแแ
္ แแ္။ แคแိแ
แฅแแ္ Con Bik แกား แกแြแ္แ
ိแ္ แ်แ္ေแ
แဲ့ แแ္။
ျแိแိแွ်แိုแแแူ แ်แ္းေแာ္แွแ္ေแးแกแဲြแแกား ျแဴแြแ္แိုแ္ แိแ့္แแ္แု แံုแพแแ္
แူแแพแแแ္။
แคแกแ
แ္းแกေแးแกျแီး Captain Raike แแ္ Gan Kaw Valley แို့
แแီးแแ္แแ္။ Haka แွแ့္ Zokhua (Lai Tribes) แกแพแီးแกแဲႏွแ့္ေแြแแံုแแ္
แแ္แြแ္แဲ့ေแာ္แแ္း Captain Egre ႏွแ့္ ေแြแแံုျแီး ေแพแာแ္း แိแိွแျแแ့္
แ
แ
္ေแพแာแ္းျแแ္ေแါแ္แြားแแ္။ Captain Egre แแ္ Haka, Zokhua แกแพแီးแกแဲ
แ်ားแွแ့္ ေแြแแံုေแြးေႏြးแแ္ แแ္แား(แ)แฆး ေแ
แြแ္แဲ့ေแာ္แแ္း ၎แို့แกแแ္
(แ)แฆး แกแแ္แံျแီး Zokhua แกแพแီးแกแဲ แกေျแွာแ္แแား (แแာแ)၏ แား Shwe Hlaing
แแ္ แူ့แိแแ္၏ แူแီေแးแแႈျแแ့္ แြแ္ေျแာแ္ျแီး แแိုแ္ေแာแ္แแ္းေแแ แိုแ
แြแ္ေျแးแြแ္ ေျแာแ္ေแ
แဲ့แแ္။ แคแกျแแ
္แกแ်แ္แแ္ Haka & Zokhua ၊ แกแၤแိแ္
แแ္แံေแးแို แแ္แိုแแွ် แแိแိုแ္แဲ့ေแ။
Lai tribes แြแ္
แแ္แိုးแพแแာแพแီးแားေแာ Hakha Bawi แ ေแာแแ္แို แိုแ္แိုแ္ျแီး (แ)แฆး แို
แแ္ျแแ္แာ (แแ)แฆးแกား แြ်แ္แกျแแ
္ แแ္းแီးแဲ့แแ္။ แိုแ္แพแီး Raikes แွแ့္
Sizaang แกแพแီးแกแဲ Khai Kam แိုแแกแพแား ေแ
့แ
แ္ေแြးေႏြးแဲ့ေแာ္แแ္း Khai Kam แ
แေแးแိွ Shan แူแ်ဳိးแို แိုแ္แိုแ္ แဲ့ျแแ္แแ္။ แแฆးแိုแแ္ျแီး (แ)แฆးแို
แြ်แ္แกျแแ
္ แแ္းแီးแဲ့แแ္။ แแแแ แုแွแ
္ แกေแ
ာแိုแ္းแာแแ Tlaisun
แိုแแกေแျแแ့္ แေแးแြแ္ျแแ္แို ႏွแ
္แพแိแ္ျแแ္းျแแ္းแแ္แแ္ แိုแ္แိုแ္แဲ့แแ္။
ေแกာแ္แိုแာแแกแြแ္း Tlaisun แ แแพแိแ္၊ Sizaang แแါးแพแိแ္၊ Kam Hau แแแพแိแ္
แိုแ္ แိုแ္ျแီး (แแ)แแ္แกแြแ္း แ်แ္းแူแ်ဳိးแ แွแ္းแူแို်း(แแแ)แฆးแို
แြ်แ္แกျแแ
္ แแ္းแီးျแီး (แแ)แฆး แแ္ျแแ္แแ္။ (แแ)แฆး แแ္แာแေแ
แဲ့แแ္။
แคแိုแျแแ့္ แแ္းแแ္แฟแဳိแแို แိုแ္ แိုแ္แ်แ္ แီးแိုแ္แဲ့ျแီး แေแးแฟแဳိแแိွ
แူေแแกိแ္ (แแ)แกိแ္ แီးေแာแ္ျแာแ် ေแ
แဲ့แแ္။
แกေျแแกေแแိုแိုแိုးแြားေแ
ေแာ
แกแ်แ္แแ်แ္แွာ แ်แ္းแြแ္း၊ ျแแ္းျแံ၊ แုแံแแိုแ္แ်ားแြแ္ ျแိแိแွ်แกแ
ိုးแ
แို แแแแ แုแွแ
္แกแြแ္း แုแ္แแ္แแพแြแူ ေแြแ်ဳိးแฟแဴแแ္းแားแกား Tlaisun
แกแพแီးแกแဲ แ်ားแံ แိုแံႈแြแ့္ေแးျแแ္းแแ္ ျแแ
္แแ္။ แိုแျแแ
္၍ ျแိแိแွ်แกแ
ိုး
แแ Tlaisun แกแพแီးแกแဲแံ ေแြแ်ဳိးျแဴแแ္းแားႏွแ့္ แกေแါแ္းแါ แိုแแုိ
แกแ္แံွแแ္ႏွแ့္ Sizaang แกแพแီးแกแဲ Khai Kam แံ ၎แแ္းแီးแားေแား
แ
แ
္แံုแแแ္းแ်ား ျแแ္แแ္แြแ္ ေแးแแ္ แာแแံေแးแဲ့แแ္။
၎แာแแံแို
แ်แ္းေแါแ္းေแာแ္แ်ားแกေแျแแ့္ ျแแ္ျแแ္แား แား ျแแ္းแแ္แဲ့แพแแแ္။ แေแး-แ
ေแာ္แွแ့္ แแ္แေแါแแ္แို แแ္แံแိแ္းแိုแ္แแ္ ျแแ္แแ္แพแแแ္။
၎แိုแแแိแแူแိแแ့္ แกแ်แ္แแုแွာ แกแ္แกား แพแီးแားေแာ ျแိแိแွ်แแ္ေแြ
แိုแ္းแံแားျแီး แแพแာแီแာแแกแြแ္း แာေแာแ္แ်ဴးေแ်ာ္ แိုแ္แိုแ္แာ แแ့္
แกေแးျแแ
္แแ္။ ၎แိုแแกေแแ White Chief แ်ားแกား แြแ္แแ့္แแူ
แြแ္းแွแ္แိုแ္แแ္แု แူแแพแ แแ္။
แိုแแกျแแ္ แแာแแ္းแ်ား แแ္းแ
ြแ္แแแ့္
แกแိ်แ္แแ
ျแီး แแာแแ္း แားแแါး ၎แိုแแแ္ေแกာแ္၌ แိုแံႈေแ แแ္แ แေแพแာแ္း၊
แ်แ္းแူแ်ဳိးแ်ားแกေแျแแ့္ แိုแกแိ်แ္แာแแแ္ แแ္แแ္ แกแ္แกားแกေแာ္แกแแ္
แိုแ္แိုแ္ แာแพแျแီး ျแแ
္แျแแ့္ แแ แာแ
ုแกေแ
ာแိုแ္းแာแแ
แွแ္းแိုแแိแ္းแိုแ္แဲ့ေแာ แေแး แေแာ္แွแ့္ แแ္แေแါေแแ แแုแံုးแို
แွแ္းแူแ်ဳိးแ်ားแแ္แွ ျแแ္แแ္แแူแိုแ္แแ့္แกแိ်แ္แกแါေแာแ္းแု แူแแဲ့แพแแแ္แ
แေแพแာแ္းแို့ေแพแာแ့္ แ်แ္း แူแ်ဳိးแ်ားแกေแျแแ့္ แိုแ္แံေแး
แกံแုแွแฅ္แฟแဳိแ္แိုแ္ျแီ ျแแ
္แแ္။ แို့ေแพแာแ့္ แေแးแ ေแာ္ေแแแွ
แွแ္းแူแ်ဳိးแ်ား แกแြแ္ ေျแျแแ့္แแာแူแ်ဳိး၏ แกแာแกแြแ္แแူแแ့္ แกေျแแกေแแိ
แိုแ္ ေแာแ္ ေแ
แဲ့ แแ္။
แกแ
แူแแ ျแိแိแွ်แกแ
ိုးแแแ္ แแ္ေျแแแ
္แกแာแกแြแ္
ေแးေแးေแแแแ
ီแ်แွแ္ျแီး แေแး-แေแာ္แွแ့္ ေแာေแแแ်ား แို แกแာแกแြแ္ေแးแံုแာ
แกေแာแ္แแ္ေแာ္ ေแာแ္แြแ္แဲ့ แแ္။ Carry ၏ แွแ္แ်แ္แกแ Unprofitable, barren
hills แို ျแိแိแွ်แกแ
ိုးแแ แိแ္းแိုแ္แแ္ แ
ိแ္แแူးแဲ့ေแ။ แို့ေแာ္ Sizaang
แ်แ္းေแြแ ေျแျแแ့္แွ แီးแိႈแแ်แ္แီးျแแ္း၊ แแ္ျแแ္ျแแ္း၊
แกแพแိแ္แพแိแ္ျแဳแုแ္แဲ့แแ္။ แိုแแ္းแူ Sukte ေแြแแแ္း แေแာ္แြแ္ျแแ္แို
แိုแ္แိုแ္ျแแ္း၊ Tlaisun ေแြแ แေแးแြแ္ျแแ္แိုแ္แိုแ္ျแแ္း၊ Hakha ႏွแ့္
Zokhua แိုแแ แแ္แေแါแြแ္ျแแ္ แိုแ္แိုแ္ျแแ္းแိုแแแ္ ျแိแိแွ်แกแ
ိုးแแกား
แ်แ္းျแแ္แို แိแ္းแိုแ္ แแ္ แกေแพแာแ္းแแ္ แာေแ
แဲ့ แแ္။
ျแိแိแွ် – แ်แ္း แ်ဴးေแ်ာ္แ
แ
္
แกแၤแိแ္แိုแแแ္ แ်แ္းแဲแ္แို แแိแแกแพแိแ္ แ်ဴးေแ်ာ္แ
แ
္แแ္ႏြဲแฟแီးแွ
แိแ္းแိုแ္แိုแ္แဲ့แแ္။ แแแ แ်ဴး ေแ်ာ္แ
แ
္แို แแแแ แုแွแ
္แွ
แ
แแ္แဲ့แฟแီးแုုแိแแ်ဴးေแ်ာ္แ
แ
္แို แแแแ แုแွแ
္แွ แ
แแ္แแ္ႏြဲแဲ့ျแแ္แแ္။
แแိแ แ်ဴးေแ်ာ္แ
แ
္แို แแแแ แုแွแ
္แွ แ
แแ္แแ္ႏြဲแဲ့ျแแ္แာ แแแแ แုแွแ
္แြแ္
แ်แ္းေแာแ္แกแ်ားแ
ုแို แိแ္းแိုแ္ျแီး ၎ေแแแို แ်แ္းေแာแ္แแ္းแกแ္แฅแေแျแแ့္
ျแแာแ္းแกုแ္แ်ဳแ္แဲ့แแ္။ แแแแ แ แแ္ေแာแ္แ แ
ြแ္แแ္ေแး แူျแแ့္
แ်แွแ္แ်แ္แွแ္แား ေแာ ေแแแ်ားแို แแแแ၊ ေแแฟแဳိแျแိแိแွ်แกုแ္
แ်ဳแ္ေแးแွဴးแ်ား แกแ
แ္း แกေแးแ แ်แ္แိแ္းျแီး ၎แ်แ္แွแ္แား ေแာ ေแแแ်ားแกား
แแแแ แုแွแ
္แြแ္ แกျแီးแกแိုแ္ แိแ္းแိုแ္แဲ့ แแ္။
แแแแ်ဴးေแ်ာ္แ
แ
္၊
แแ်ာแแ္แกแြแ္ ျแိแိแွ်แိုแ္แံแား Winchester แแ္
แ်แ္းแိုแ္แแ္แแ္ေျแแกแြแ္း แแ္แแ္แ
ိုแ္ แ်ဳိးแแ္ แแ္ေျแแ်ဴးေแ်ာ္แာแျแแ့္
Pu Beng Khuai แฆးေแာแ္ေแာ แ်แ္းแူแဲ ေแာแ္းแ်ားแ ေแာแ္းแုแ္ แိုแ္แိုแ္ แာ
Winchester แกား แกေแแแ္ျแီး แူแแแီး Merry Winchester แို แกแွแ္แแ္း
แီးแဲ့แพแ แแ္။ แคแိုแျแแ့္ แแแแ-แแ แုแွแ
္แกแြแ္း Brigadier General
G.Boucher GB แแ္ แแ်ာแ
แ
္ေแพแာแ္း แို แฆးေแာแ္၍แแ္းေแာแ္း၊ General Brown
Low CB. Captain Lewin แို့แแ္ แ
แ
္แေแာแ္းแ
แ
္ ေแพแာแ္းแို
แฆးေแာแ္၍แแ္းေแာแ္း แ်แ္းေแာแ္แို แ်ဴးေแ်ာ္แာแာแွ แกแၤแိแ္-แ်แ္း
แแแแ
แ
္แ
แแ္ျแแ
္ แြားแာแဲ့ แแ္။ ၎แ်ဴးေแ်ာ္แ
แ
္แြแ္ ျแိแိแွ်แแ္แွ
แแ္แแ္แกျแแ့္แกแ
ံု แกแ္แกား (แ
แแ)แါแแ္แဲ့แแ္။ แแแแ แုแွแ
္ေแာแ္แိုแ္း
แိုแ္แဲြแ်ားแြแ္ แกแ္แกား (แแ
แ-แแแ)แแ္แแို แူးแြแ္แแ္แกာแ แฆးေแာแ္ျแီး
แ
แ
္แေแာแ္း ေแာแ္แแ္းแိွ ျแိแိแွ်แိုแ္แြာแแြာแို แိုแ္แိုแ္แဲ့ แာ แြာแား
(แแ)แฆး ေแแံုးแဲ့ျแီး (แ)แฆး แါแ္แာ แแိွแဲ့แแ္။ (แแ)แฆးแို แ
แ
္แံုแแแ္းแกျแแ
္
แแ္းแီးแိုแ္แဲ့แแ္။
แုแိแแ်ဴးေแ်ာ္แ
แ
္၊
แုแိแแ
แ
္แဲြแိုแူ
แกแၤแိแ္แแ္แွဴး Major General White VC แွแ့္ Virgadier General Farnce
แแ္แแธแိแ္แိုแ္แိုแ แฆးေแာแ္ျแီး แแแแ แုแွแ
္၌ แ
แแ္ျแแ
္แြားแဲ့แแ္။
ျแိแိแွ်แแ္แွ แพแแ္းแแ္แกแ္ แกား แกแွแ္(แแ) ေแแแแါးแแ္၊ แกာแแ္แแ္แဲြแ ႏွแ့္
แแ္แ်ာแီ แ
แ
္แုแိแ္แ်ား แူးေแါแ္းแါแแ္แพแแแ္။ แ်แ္းแူแ်ဳိး แ်ားแแ္แွ Pu
Con Bik, Pu Khai Kam ႏွแ့္ แกျแားေแာแ္ แိုแ္း
แ်แ္းေแါแ္းေแာแ္แ်ားแฆးေแာแ္ျแီး แေแး၊ แေแာ္แ်ဳိแ့္แွแ္း แို
แာေแာแ္แ်ဴးေแ်ာ္แူ แိုแ္းแแါးแားแ်းแกား แုแံแိုแ္ แိုแ္แဲ့แพแแแ္။
ျแိแိแွ်แ
แ
္ แแ္แွ Surgeon Major Lee Queens แกား ျแိแိแွ်แกแ
ိုးแแ
แกแแ့္แกျแแ့္แံုး Victoria Cross (VC) แြဲแ แกแ္แွแ္းแံแแแ္แกแိ
แိုแ္แဲြျแแ္းแแ္แဲ့ แแ္။
แแိแแ်ဴးေแ်ာ္แ
แ
္၊
แแိแแ်ဴးေแ်ာ္แ
แ
္แိုแူ แแแแ แုแွแ
္แกแြแ္း ျแိแိแွ်แกแ
ိုးแ แแ္ แ်แ္းေแာแ္แกား
แกแแ္แแ် แกုแ္แ်ဳแ္แแ္ ေแแแแ
ီ แ်แွแ္ျแီးေแာแ္แိုแ္း L.t Stewart
แฆးေแာแ္ေแာ ျแိแိแွ် แแ္แြဲแแกား แ
แ
္แေแာแ္း ေแာแ္แแ္းแွแ့္ แားแါးแกแพแား
แုแ္แြแ္แแ္းေแพแာแ္းแွာေแြแแ္ ေแ
แြแ္แာแာแွ แกแ
ျုแแဲ့ แแ္။ แ်แ္း-แူေแွ
แ
แ
္ေแพแာแ္းแို แแแแ แွ แ
แ
္ေแพแာแ္းแံုး ေแพแာแ္းแဲြ၍ แ်ဴးေแ်ာ္แ
แ
္
แ
แแ္แဲ့แแ္။
แ်แ္းแူแဲေแာแ္းแ်ားแแแ္း แြแ္แြแ္แံြ်แံြ် ျแแ္แแ္แုแံ
แိုแ္แိုแ္แဲ့แพแแแ္။ ျแိแိแွ်แแ္แွ แกေแွแแแ္แ
แ
္ แ်แ္แွာแို General W.P
Symons แ แ
แ
္ေแพแာแ္း(แ)ေแพแာแ္းแဲြ၍ แီ်แแ္แိုแ္แိုแ္แแ္။ แกေแွ့
แแ္แ
แ
္แ်แ္แွာ ေျแာแ္แแ္แ
แ
္ ေแพแာแ္း แိုแแိႈแ္แ
แ
္ေแพแာแ္းแို Col. Skene แ
แฆးေแာแ္ျแီး แกแ္แกား แแแแ แါแแ္แแ္။ ေแာแ္แိုแ္းแ
แ
္ေแพแာแ္း (แแ္แေแါ)แို
General WP Symons แိုแ္แိုแ္แฆးေแာแ္ျแီး แกแ္แกား แแแแ แါแแ္แဲ့แแ္။
แိုแျแแ္ แေแးแွแ့္ ေแာแ်ဳိแ့္แွแ္းေแแแို แแၤแားေျแแ်แ္แแ္แแ္း
(แแ)(แแ)(แแ) แိုแႏွแ့္ แแแแ္ေျแแ်แ္ ေแာแ္แိုแแแ္แแ္း(แ) แို့แါแแ္แแ္။
แแၤแားแ
แ
္แ်แ္แွာ၊ แ
แ
္แေแာแ္းแ
แ
္ေแพแာแ္းแွ General VW Tregear แฆးေแာแ္ေแာ
แกแ္แกား (แแแแ)แါแแ္แแ္။ ၎แို့แแ္ แာแ္แာแာแီ၊ แံုေแ၊ แားแါး แแ္းေแพแာแ္းแွ
แီ်แแ္แိုแ္ แိုแ္แဲ့แแ္။ ၎แ
แ
္ေแพแာแ္းแို แ်แ္းေแါแ္းေแာแ္ Pu Jahuata
ႏွแ့္ Pu Hausata (Lungtian) แိုแแ แฆးေแာแ္ျแီး แုแံแိုแ္ แိုแ္แဲ့แแ္။
แို့ျแแ္ แแ္แแ္းแိုแ္แဲြแกแြแ္း แ်แ္းေแါแ္းေแာแ္ แာแ္แဲြ (แแြแ္แกား၏ แီ)แ
ျแแ္းแแ္แ
ြာ ျแแ္แแ္แံုแံ แိုแ္แိုแ္แဲ့แာ ျแိแိแွ်แแ္แဲြแႉး แိုแ္แ
แီးแแ္
แ်แံုး แဲ့แแ္။ แ
แ
္แေแာแ္းแ
แ
္ေแพแာแ္းแွ แแแธแိแ္ Rundall ႏွแ့္ แแ့္ေแါแ
แ
္
ေแพแာแ္းแแ္ แแแแ แုแွแ
္၊ ေแော္แါแီแ (แแ)แแ္ေแ့แြแ္ ေแြแแံုแแ္။
แกာแံแ
แ
္แ်แ္แွာ၊ แแ်แ
แ
္ေแพแာแ္းแို Col. GJ Skinner แแฆးေแာแ္ျแီး แกแ္แกား
(แแแ)แါแแ္แแ္။ แแ်ာแ
แ
္ေแพแာแ္း แ
แ
္แူแกျแแ
္ แ
แ
္แုแိแ္แแ္แဲြแแกား (WW Daly)
แฆးေแာแ္ျแီး แူแီแ်ား၊ แแ္แ်ာแီแกแ္แกား (แแ
แแ)၊ แแိแူแီแกแ္แกား (แแแ)၊ แားแแ္
(แแแแ)แွแ့္ แแ္แแ္(แแ) แါแแ္แแ္။
แ်แ္း-แူေแွแိုးแ
แ
္แာแแกแြแ္း
แแแ္แြแ္แแ္း ေแกแီ แแ แာแ
ုแแ့္แ แွแ္းแူแို်းแ်ားแိแ္းแိုแ္ แားေแာ
แ်แ္းแြแ္းแ်ဳိแ့္แွแ္း แกแြแ္း ေแแိုแ္แพแေแာ แ်แ္းแုแ္แ်ားแแ္แแ္း
ျแိแိแွ်แို့ แို แုแံแိုแ္แိုแ္แဲ့ แพแแာ แแแแ แုแွแ
္၊ แီแแ္แာแ
(แแ)แแ္ေแ့แြแ္ แแ္แแ္แ်แဲ့แพแแแ္။ แแแแ แုแွแ
္แกแြแ္း แာแ္แกုแ္แแ္း แกုแ္
แ်ဳแ္ေแာ Tlaisun (แแแ္း)၊ แားแါးแွแ့္ แူေแွေแแแ်ားแแ္
ျแိแိแွ်แแ္ေแกာแ္แို့ แ်ေแာแ္แဲ့ แแ္။ แိုแ္းแแ္၊ แ
ုแ္แဲ၊ แแ္ေแာแ္แ
แแ့္
แိုแီးแ်ဳိးႏြแ္แ
ုแ်ား၊ แိုแ္แ်ဳိးႏြแ္แ
ုแဲแွ แแ္แแแ္၊ แူแ္แြါ၊ แแ္แား၊
ေแแแ္ ေแแแ်ားแแ္ แแ္แแ္แ်แแ္ ျแแ္းแแ္แဲ့แพแแแ္။ แ်ဳိးแ်ဳိးႏြแ္แ
ု
แ်ားျแแ
္แพแแแ့္ แแူ၊ แแ္းแแ္၊ แแ္แแ္แแ္แွแ့္ แူแီးေแแแ်ား แแ္
ျแိแိแွ်แိုแแ แแ္ေแာแ္แ
ြแ္แแ္ျแแ္း แျแဳေแးေแ။
แคแိုแျแแ့္ แแแแ
-แแ
แုแွแ
္ แ်ေแာแ္ေแာแกแါ ျแိแိแွ်แ แ်แ္းแိုแ္แแ္แแ္ေျแแกแ်ားแ
ုแို แိแ္းแိုแ္
แိုแ္แแ္။ แိแ္းแိုแ္ ျแီးေแာแแ္ေျแแ်ားแို แแแแแုแွแ
္ แ်แ္းေแာแ္แแ္း แกแ္แฅ
แေแျแแ့္ แ
แแ္แกုแ္แ်ဳแ္ แဲ့แแ္။ แแ္းแฅแေแျแแ့္แแ္ แ်แ္းျแแ္
ေแာแ္แိုแ္းေแแแွ แแိแ္းแြแ္းแေแးေแာ แแ္ေျแแแ်ဳိแ แြแ္းแိွ ေแ်း แြာแ်ား
แိုေျแแွแ္แ
ံแแ
္ျแแ္แီးแိွု့แ်แ္แီးแာ แแแแ แုแွแ
္ ေแာแ္แိုแ္းแွာแာ
แိแ္းแိုแ္ แกုแ္แ်ဳแ္ แိုแ္แဲ့ แแ္။
แแိแ္းแြแ္းแေแးေแာ ေแแแ်ားแို แกျแီးแกแိုแ္แိแ္းแိုแ္ျแแ္း
ျแိแိแွ်แกแ
ိုးแแ แแုแၠဴแ်แ္းေแာแ္แแ္းแแ္၏ แกေแာแ္แแ္ แွแ့္
แกေแာแ္ေျแာแ္แแ္แိွ แ်แ္း ေแာแ္ေแ แแ်ားแို แแแแ แกแိ
แแိแ္းแြแ္းแေแးေแာแแ္ေျแแ်ားแု แแ္แွแ္แဲ့แแ္။ ၎แแ္แွแ့္ แแ္แိ แိแ္แ်แ္း
แိแ
แ္ေแေแာ แกုแ္แ်ဳแ္ျแီး แ်แ္း ေแာแ္ေแแแ်ားแွ ျแိแိแွ်แกแာแိွแ်ားျแแ
္แแ့္
แแိုแ္ေแာแ္ แแ္းแแ္ แกေแးแိုแ္၊ แ်แ္းေแာแ္แแ္းေแแแกေแးแိုแ္၊ แူေแွแแ္
แแ္แိုแ္แ်ားแံแို့ ျแိแိแွ်แกแ
ိုးแแ แแแแ แြแ္ แြแ္แพแားแ်แ္ แ်ား
แုแ္ျแแ္แဲ့แแ္။ ၎แြแ္แพแားแ်แ္แြแ္ แแแแ แွแ
แแ္၍ ျแိแိแွ်แกแာแိွแ်ားแแ္
แกแိုแါ แแိแ္းแြแ္းแေแး ေแာแแ္ แိုแ แแ္แွแ့္แแီးแြแ္ျแแ္း၊
ျแแ္แแ္းแြားแာျแแ္းแို ေแွာแ္ แ်แฅ္แ แแ္ แု แားျแแ
္แ်แ္
แแိแ္းแြแ္းแေแးေแာ แ်แ္း ေแာแ္ แกား แแ
ြแ္แแ္ေแးแူแို แ်แွแ္แဲ့แแ္။ ၎ေแ แ
แ်ားแกား แคแို့ แแိแ္းแြแ္းแေแးေแာ ေแแแ်ားแกျแแ
္ แแ္แွแ္ျแแ္းแွာ แคแแ္ေျแแแ္
แแံြแแฟแဳိးေแး แแ့္ แแ္ေျแ แ်ားျแแ
္ျแแ္းေแพแာแ့္ แแ္းแแီး၊ แกแแ္แกแြแ္
ေแာแ္းแြแ္ေแ
แแ္ แกแ
ိုးแแกေแျแแ့္ ျแဳแုแ္ေแး แแแ္။ แคแแ္ေျแแ်ားแို
แกုแ္แ်ဳแ္แแ္แกแာแိွแ်ား แแ္แแား ေแးแกแြแ္ ေแြแုแ္ေแพแးแ်แံแแแ္။ ေแแแိုแ္แာ
แกแแ္แกแဲ แ်ားแွแ့္ แแ္แြแ္แႈ แဲแแฅ္းျแแ္းแ်ားေแพแာแ့္ แာေแแိုแ္းแแ္း
แားแိုแแွာ ျแိแိแွ်แို့ แกျแแ္แြแ္ แกแြแ္แแ္ေแแ္ေแာแ္แ် ေแ၍ ၎แိုแแို
แแာေแး แแแ့္แာแแ္แွာ แกแ
ိုးแแြแ္แိုแာ แแ္။ แိแ္းแြแ္းแแแ့္แแ္ေျแแ်ားแွာ
แူแฆးေแ แกေแแဲ်ျแแ္း၊ แแံြแแฟแဳိးေแးျแแ္းแိုแေแพแာแ့္ แုแ္แ်แแ့္แ
แိแ္แွแ့္
แแိွแแ့္ แกแ်ဳိးแกျแแ္ แာแိแိแ့္แแ္แแုแ္။ แแแ္แြแ္ แแ္း แคေแแ ေแ
แိုแ္းแแ္းแားแိုแแแ္ ေแွးแแ္၍ ေแแ္ေแာแ္แ်แူแ်ား ျแแ
္ျแแ္းแို့ေแพแာแ့္
แกแ
ိုး ၏แกแ်ဳိးแ
ီးแြားแို แာေแာแ္ แแိแါးแแွ် แာแแแ္แံုး ေแြแုแ္แူแแ္းแံ၍
၎ေแแแ်ားแို แိแ္းแြแ္းแกုแ္แ်ဳแ္แแ္ แแแိဳးแ
ားแแ့္แု ျแိแိแွ် แกแ
ိုးแแ
แူแแား แแ္။
แแိแ္းแြแ္းแေแးေแာ แ်แ္းေแာแ္ေแแแ်ားแွแ့္ แแုแၠဴ แ်แ္း
ေแာแ္แแ္းแแ္แိုแ၏ แแ္แိแိแ္ แกแိုแ္း แกျแားแွာ แกေแာแ္ แแ္แြแ္
แแ္แแ္แแ္แฟแဳိแ แกေแာแ္แแ္ (แแ) แိုแ္แกแြာแြแ္ แแ္แိွေแာ แိแိုแိแ ေแာแ္
แိแ္แกแိျแแ
္ ၍แกေแာแ္ ေျแာแ္แแ္แြแ္ แแ္းแแ္แွแก ေแာแ္แแ္แိုแ္ (แแ) แกแြာแြแ္
แแ္แိွ ေแာ แီေแာแ္း (Hilawng) แြာแกแိျแแ
္แแ္။ ျแိแိแွ်แกแ
ိုးแแ แแแแ แြแ္
ေแာแ္แူေแာ แแ္း ေแာแ္แ
ာ แแ္းแกแ แแိแ္းแြแ္းแေแးေแာ แ်แ္းေแာแ္ေแแแြแ္
แြာေแါแ္း (แแ)แြာ၊ แกိแ္ေျแေแါแ္း (แแแแ) แွแ့္ แူแฆးေแ (แแแแ)แฆး แိွแแ္။
ျแိแိแွ်แกုแ္แ်ဳแ္ေแး แแแ္ေแာแ္แေแးေแာ แ်แ္းေแာแ္ ေแแแွာ ျแแ္แေแแแွแ့္
แกแแ္แกแြแ္ ျแဳแုแ္ျแแ္း แแ္းแါး၍ ေแွးแံုးแแ္းแေแ့ျแแ
္แแ့္
แแ္แ
ားေแ်แ
แแ
္แွแ့္ แြ်แ္แแ္းแ
แแ
္ แိုျแဳแုแ္ေแแဲแแ္ ျแแ
္แแ္။
ေแ်းแြာแกแ်แ္းแ်แ္း แแ္แူแွ်แ္ แแพแာแแแแ္ေแာแ္แိုแ္แိုแ္ေแ့แိွျแแ္း၊
แคေแแแြแ္ ျแိแိแွ် แกုแ္แ်ဳแ္ေแး แေแာแ္ေแးျแแ္းแို แกแြแ့္ေแာแ္းแူแာ
แူแိုးแแแ္းေျแးแ်ား แြားေแာแ္แိုแံႈေแแแ္ျแแ္း၊ แแ္แိแိแ္ แ်แ္း
แိแ
แ္ေแေแာ แกုแ္แ်ဳแ္ေแးแกေျแแ်ျแီး ေแ်းแြာแแ်ဳိแแိုแแ္ แံแแ္แံแါ
แแ္ေแာแ္แแ္ျแแ္း แ်ားแို ေแြแแိွแแแ္။ แคေแแแွแ့္ แแ္แแိแ္แိแ
แ္ေแแแ့္
แกုแ္แ်ဳแ္ေแးแกေျแแ်ျแီး แ်แ္းေแာแ္ ေแแแ်ားแို แแ္ေแြแ แกုแ္แု်แ္แแူ
ျแိแိแွ်แกแာแိွแ်ားแแူ แกแแ္ေแာ္ျแแါ แกေแพแာแ္းแ်ားแို ေแာแ္แွုแ်แ္ ၎แแ္ แกား
แိုแဲ့แို့แแ္แႊแ္ แားျแแ္းแို แေแพแแแ္แဲ့แพแေแ။ แแိုแ္ေแာแ္แแ္းแกေแးแိုแ္၊
แ်แ္းေแာแ္แแ္းแแ္แိုแ္၊ แူေแွแแ္ แแ္แိုแ္แိုแแ แแแแ แွแ
္ျแီးแိုแ္းแြแ္
แกแိုแါแแိแ္းแြแ္းแေแး ေแာ แแ္ေျแแ်ားแို แိแ္းแိုแ္ျแီး
แกုแ္แ်ဳแ္ေแးแกေျแแ်แแ္ေแพแာแ္း แแိုแ္แိုแ္းแแ္းแพแီးแံ แแ္ျแแဲ့แพแแแ္။
၎แိแ
แฅแို แแိုแ္แိုแ္းแแ္းแพแီးแ แแ္းျแိ แိแွ်แกแာแိွแံုးแฆး၏ แแ္ျแ
ေแာแ္းแိုแ်แ္แ်ားแို แူးแဲြေแာ္ျแแွ်แ္ ျแแ္แာแိုแ္แံ แုแแ္แံ၏
แกแြแ္းแแ္แ်ဳแ္ แံแိုแแแแแ แုแွแ
္ ေแေแแแါแီแ (แแ) แแ္ေแ့ แြแ္ แ
ာแกแွแ္
แแแ-แ-แီ-แ
ျแแ့္ แแ္แแ့္ แแ္ျแแဲ့แแ္။ แိုแေแာ္ แုแแ္แံ၏
แกแြแ္းแแ္แ်ဳแ္แแူ แိုေแแแ်ားแို แိแ္းแြแ္းแแ္ แแိုแ္แြแ္းแဲေแျแဲ
แกေျแแกေแแกแိုแ္းแာ แားแိွ แแ္แံုျแแ္แဲ့ แแ္။ แ
แိแ္แกแုแ္แกแ်แกแแ္းแံုးแွแ့္
แ
แ
္แกแ္ แกားแို แกแံုး แျแဳแဲ แกแြแ္ แแူแိแ္းแူแိုแ္ แแ့္แกแိ်แ္၊ ေแแแံ
แိုแ္းแแ္းแားแ်ားแိုแ္แိုแ္ ျแိแိแွ်แกုแ္แ်ဳแ္ ေแးแို แိုแားแာแแ့္
แกแိ်แ္แ်แွแာแွ်แ္ ျแိแ္းแ်แ္းแ
ြာ แိแ္းแူ แกုแ္แ်ဳแ္แแ္ แြแ္แพแားแားแဲ့แแ္။
แိုแဲ့แို့ ျแိแိแွ်แกแာแိွ แ်ားแ แแိแ္းแြแ္းแေแးေแာ แ်แ္းေแာแ္ ေแแแြแ္
แกုแ္แ်ဳแ္ေแး แกေျแแ်แแ္ แแ္ျแแာ แแ္။
แแแแแြแ္ แกိแแตိแแိုแ္แံ၌
ေแာ္แီแแ္းแိုแျแဳျแแ္ေျแာแ္းแဲေแး แฅแေแแို ျแแာแ္းแแ္แกแြแ္ แုแแ္แံแ်ဳแ္၏
แกแ
ိုးแแกแဲြแแ แံုးแแ္းေแแိ်แ္ျแแ
္แแ္။ ျแแ္แာแိုแ္แံแแ္ แိုแ
แฅ္แแกိแแตိแ
แုแแ္แံ แ်ဳแ္၏แแ္ေแกာแ္แံျแแ္ แแ္แแုแกแแ့္แြแ္แာ แိွေแေแး ျแแ္းေแพแာแ့္
แแ္းแฅแေแแแ္ ျแแ္แာแိုแ္แံแွแ့္แแ္း แกแแံဳးแแ္แဲ့แแ္။ ျแแ္แာแိုแ္แံ၌แแ္း
ေแာแီแแ္แိုแฅแေแแို แกေแာแ္แกแแ္ေแာ္แိုแ္แแ္ แแဳိးแแ္းေแแိ်แ္၌ แแိแ္းแြแ္း
แေแး ေแာ แ်แ္း ေแာแ္ေแแแြแ္ แกုแ္แ်ဳแ္ေแးแกေျแแ်แแ္ ေแแแိုแ္แာ แกแာแိွแ်ား၏
แแ္ျแแာแ်แ္แို ျแแ္แာแိုแ္แံ แုแแၤแံ၏ แกแ
ိုးแ แกแဲြแแ แแ္แေแာแกားျแแ့္
แ
ိแ္แแ္แ
ားแဲ့ แแ္แแူေแ။
ျแแ္แာแိုแ္แံแိွ แแ်แ္၊ แွแ္း၊ แแား
แกแ
แိွแแ့္ แกျแားေแာ ေแာแ္แแ္းေแแแ်ားแြแ္แူ แ်แ္းေแာแ္
แกแ်ဳိแေแแแ်ားแဲ့แိုแ ျแိแိแွ်แกแ
ိုးแแ แกုแ္แ်ဳแ္ေแးแแူေแာแ္แဲ แพแာျแแ့္แ
ြား
แွแ
္แ်ဴแႈแားแဲ့แแ့္แแ္แ်ား แแိွေแ။ แแ္းแိုแ แွแ
္แ်ဴแႈျแแ္း แွာ
แ်แ္းေแာแ္ေแแแ်ားแ
ြာแြแ္ ျแိแိแွ်แိုแ แแ္ေแာေแာ แแံ แာแ แแ
แฅแ္း แ်ား
แแ္းแဲ့ျแแ္းแွแ့္ แแ္းေแแแ်ားแแ္ ျแိแိแွ် แกแ္แါแာแို แแ္แူแိုแ္แแ့္
แแ
ိแ္းแိုแ္แံแ်ားแွแ့္ แกိแแตိแแိုแ္แံแွแ့္ แာ แแ္แိแိแ္แ်แ္း
แแ္แ
แ္ေแေแာေแพแာแ့္ แแ္แိแိแ္แိแ
แ္ ေแแျแแ့္ แ
ိုးแိแ္แြแ္แแိွျแแ္း แ
ေแာ
แกေแพแာแ္း แ်ားေแพแာแ့္ ျแแ
္แแ္။ แ်แ္းေแာแ္ေแแแွာแူ
ျแိแိแွ်แိုแိုแီျแแ
္แแ့္ แกိแแตိแแိုแ္แံแွแ့္แာ แแ္แိแိแ္แ်แ္းแแ္
แ
แ္ေแေแာေแพแာแ့္ แแ္แိแိแ္ျแႆแာแွแ့္ ျแแ္แแိုแ္แံแแုแုแ แแกုแ္แ်ဳแ္แေแးေแာ
แ်แ္းေแာแ္ေแแแกแ်ဳိแแกား แแ္ေแာแ္แ
ြแ္แแ္แแ့္ แกแၱแแ္ แแိွေแ။ แိုแဲ့แို့
แกေแွာแ္แกแွแ္ แแ
ိုးแိแ္แแဲ แ
ိแ္แ်แ
ြာ แွแ
္แ်ဴแႈ แားแိုแ္ျแแ္း
แกေแพแာแ္းแ်ားေแพแာแ့္ ျแိแိแွ်แกแ
ိုးแ แแ္ แแုแၠဴแ်แ္းေแာแ္แแ္းแแ္၏
แกေแာแ္แแ္ေแแ แို แแแแ แกแိ แိแ္းแြแ္းแกုแ္แ်ဳแ္ျแแ္း แျုแแဲ့ေแ။
แแแแแแปာแ
แ
္แพแီး ျแแ
္แြားแိ်แ္แกแြแ္း แแိแ္းแြแ္းแေแးေแာ
แ်แ္းေแာแ္ေแแแ်ားแกေแးแို แกေแးแแူ แ
แฅ္းแ
ားေแာแ္ แြแ္แိုแ္ျแแ္းแแိွแျแแ့္
ေแแၱแိုแ္းแံ့แားแဲ့ แแ္။ แแแแแแปာแ
แ
္ แพแီး ျแီးแံုးแแ့္ေแာแ္แြแ္
ေแแแိုแ္แာแกแာแိွแ်ားแ แแိแ္းแြแ္းแေแးแแ့္ แ်แ္းေแာแ္ေแแแ်ားแกေแพแာแ္းแို
แกာแာแိုแ္แ်ားแံ ျแแ္แแ္แแ္ျแေแြးေแြးแဲ့แแ္။ แกုแ္แ်ဳแ္ေแးแกေျแแ်ျแီး
ေแ်းแြာแ်ားแို ၎แแ္แွ แူแกแ်ဳိแแာေแာแ္แိုแ္ แိုုแ္แာ แံုแแแ္းแ်ား
แแ္းแီးေแแေแာแ္แြားျแီး แြ်แ္ျแဳแိုแ္းေแ
ျแแ္း၊ ျแိแိแွ်แกแာแိွแ်ားแกแြแ္
ေแแေแာแ္ แြား ျแီး แြ်แ္แိုแ္းေแ
ျแแ္း၊ ျแိแိแွ်แกแာแိွแ်ားแกแြแ္
แိแแกာแွแ့္ ေแ်ာแ
ာแို့ေแးแแ့္ แုแ္แแ္းแို့แို ေแွာแ္แွแ္ေแ ျแแ္း၊
แူแိုးแါแแ္းေျแးแ်ား แြားေแာแ္แိုแံႈေแแแ္ျแแ္း แ
แแ္แ်ားแို แกေแพแာแ္းျแแာ
၎แแ္แို แိေแာแ္แ
ြာ แိแ္းแြแ္းแกုแ္แ်ဳแ္แြแ့္แแแ္ ျแိแိแွ်แกာแာแိုแ္แ်ားแံ
แแ္ျแแဲ့แพแျแแ္แแ္။ ျแိแိ แွ်แိုแ္ แံေแးแกာแာแိုแ္ျแแ
္ แแ့္
แုแแ္แံแแแ္แီ်แแ္แแแ္ေแါแ္แแ္ แแแแ ေแแ แแแแแ္แြแ္
แိแ္แแ္းแกแာแိွแพแီးแ်ားแွแ့္ ေแแฟแဳိแ၌ ေแြးေႏြးแာ แแိแ္းแြแ္းแေแးแแ့္
แแ္ေျแแ်ားแกေแแ แံုးแแแ
ြแ္ แแ္ေแးแူแို ျแแ္แแ္แဲ့แแ္။ ၎ျแแ္แแ္ แ်แ္แกแ
แแแ္ แแแแ แြแ္ แုแ္ျแแ္แားแဲ့แแ့္ แกแိแ္แျแแ
္ေแာ แแိแ္းแြแ္းแေแးေแာ
แแ္ေျแแ်ားแกแြแ္း แိုแ ျแိแိแွ်แกแာแိွแ်ား แံုးแျแแ္แแ္း แြားแာျแแ္း
แျแဳแแူ แแ့္ แกแိแ့္แို ျแแ္แိแ္းแာ แွแ
္แွแ
္แွ်แ္ แแพแိแ္ ၎ေแแแกแြแ္းแို့
แแီးแြแ္แแ္แူ၍ ျแแ္แแ္แဲ့แแ္။ แိုแိုแแแီးแြแ္แာแြแ္
(แ) แ
แ
္แုแိแ္ (แ
แ) ေแแေแာแ္แြားแแ္၊ แพแแ္ျแဴแ
ြာแแ္แံแแ့္ ေแ်းแြာแိုแာ แแ္ေแာแ္แွ်แ္ แုแံแแ့္ ေแ်း แြာแ်ားแို ေแွာแ္แွားแแ္၊
(แ) แกแพแแ္းแแ္แแ့္ แ
แแ
္แို แแ္แိုแ္แแွ်ေแွာแ္แွားแแ္၊
(แ) ၎ေแแแกแြแ္း แแီးแွแ့္แာแြแ္ แกแြแ္ေแာแ္แံျแแ္း၊
ေแ်းแြာแူแพแီးแแ့္แားျแแ္း၊ แแားแ
ီแแ္ ေแးแွแ္ ျแแ္း แို့แို แျုแแแ္၊
แိုแေแာ္ ေแ်းแြာแူแพแီး แ်ားแိုแ္ แိုแ္แ แกแႈแกแแ္းแ်ားแို แ
ီแแ္ေแးแแ္
ေแာแ္းแို แာแဲ့ แွ်แ္ แျแแ္းแแ္แแ္၊ แกแြแ္แกေแာแ္แ်ား ေแးแြแ္းแာ แွ်แ္แแ္း
แျแแ္းแแ္แแ္၊
(แ) แกแိ်แ္แာแแพแာျแแ့္แแ္แို แแါแแแားแแ္၊ ျแိแိแွ်
แกုแ္แ်ဳแ္แံု ေแာแ္แိွแာျแแ္းေแพแာแ့္ แံแ
ားแแแ့္ แกแ်ဳိးေแ်းแူးแို့แို
ေแာေျแာေแာแ္แြแ္แแ္၊
(แ
) แိแ္းแြแ္းျแီးแ
แာแแြแ္ แกုแ္แ်ဳแ္ေแး၊ แแားแ
ီแแ္ေแး၊ แกแြแ္ေแာแ္แံေแးแိုแแို แแ္းแพแแ္แ
ြာ แ ေแာแ္ แြแ္แแ္၊
(แ) ေแแแ္แို แกแြแ္ျแแ္แိုးแแ့္ แူแ်ဳိးျแแ
္แျแแ့္ ေแแแ္ ေแြแแွ်แ္
แกแแ္းแแိแ္းแแ္၊ ေแแแ္แိွ แူแိုแ၏ แกแแ္แ
ာแแ္းျแဳแုแ္၍
แိုแ္แ
แ္แုแ္ေแးแแ္แူ၍ แแ္းေแแแိုแแแ္ แွแ့္แแီးแြแ္แแ့္ ျแိแိแွ်แก แာแိွ
แ်ားแกား แြแ္แพแား แဲ့แแ္။
แုแแ္แံแแာแแိแกျแแ
္ေแာแ္แြแ္ေแာ
แกแ
แ္းแกေแးแဲြแแแ္แို แแแแ แုแွแ
္၊ แพแแုแ္แ (แแ)แแ္แြแ္ แแ္แုแ္แฟแဳိแ၌
ေแแแူแ်แ္းแแာ แေแြး แိုแ္းแแ္းแพแီး၊ แแိုแ္แိုแ္း แแ္းแพแီး၊
แ်แ္းေแာแ္แแ္းแแ္แกေแးแိုแ္၊ แแိုแ္ေแာแ္แแ္းแแ္ แกေแးแိုแ္ႏွแ့္
แแုแၠဴေแာแ္แแ္းแแ္ ေแာแ္แแ္းแแ္ แกီးแီแီ ေแแแိြဳแ္แိုแ แแ္ ေแာแ္แဲ့แพแแแ္။
၎แ
แ္းေแးแဲြแြแ္ แแုแၠဴ แ်แ္းေแာแ္แแ္းแแ္၏ แแ္แိွแกေแးแกแแ္းแ်ားแွแ့္
แแိแ္း แြแ္းแ ေแးေแာ แ်แ္းေแာแ္แแ္းแแ္แိုแแกေแพแာแ္းแို แแ္း แแ့္
แြแ္းေแြးေႏြးแဲ့แพแแแ္။ ၎แ
แ္း ေแးแဲြแွ แแိแ္း แြแ္းแေแးေแာ
แ်แ္းေแာแ္แแ္းแแ္แြแ္ แกုแ္แ်ဳแ္ေแး แ
แแ္แกေျแแ်แแ္၊ แแ္းแแ္ ၏ ေแแแกแ်ဳိแแို
แแိုแ္แแ္ ႏွแ့္ แแုแၠဴแ်แ္းေแာแ္แแ္းแแ္แ်ားแွ แဲြေแ แกုแ္แ်ဳแ္แแ္၊
แแုแၠဴ แ်แ္း ေแာแ္แแ္း แแ္แို แေแြးแိုแ္းแแ္းแพแီး၏ แိုแ္ แိုแ္แกုแ္
แ်ဳแ္ျแแ္းแွ แဲြแုแ္แွ်แ္ แแแ္းแแိုแ္၊ แ်แ္းေแာแ္แแ္းแแ္ แกုแ္
แ်ဳแ္ေแးแြแ္ แแ့္แြแ္းแแ္ แံုးျแแ္แဲ့แพแแแ္။ แိုแဲ့แိုแแဲြေแျแแ္းျแแ့္
แแိုแ္แแ္แြแ္ แแ္แြားแแ့္ แ်แ္းแกแ်ဳိး แားแိုแแกား แแแแ แ်แ္း ေแာแ္
แแ္းแ်ားแฅแေแျแแ့္ แกုแ္แ်ဳแ္ေแး၊ แ်แ္း ေแာแ္แိွ แ်แ္းแိုแ္းแแ္း
แားแ်ားแွแ့္ แแိုแ္แแ္แြแ္ แါแแ္แြားแแ့္ แ်แ္းแกแ်ဳိးแားแိုแแกား แေျแแီ
แกแြแ္แ်ား ေแာแ္แံေแးแ
ေแာ แိแ
แฅแแ္แ်ားแို ေแာแ္แြแ္แแ္ แိွေแ ေแးแျแแ့္
แแိแ္းแြแ္းแ ေแးေแာ แ်แ္းေแာแ္แแ္းแแ္แို แแแแ-แแ แြแ္แာ แိแ္း
แြแ္းแกုแ္แ်ဳแ္แแ္ แံုးျแแ္แဲ့แพแแแ္။
1 แ်แ္းแกแ်ဳိးแားแแ္แฆး၏ แกေျแแံแ
แ
္แแာแแ္แแ္းแแ္แိုးแွ ေแာแ္ႏွဳแ္แ်แ္၊
2-แ်แ္းแกแ်ဳိးแားแแ္แฆးแွ แုแ္ေแแแ့္ แแแแ แုႏွแ
္แုแ္ แกแွแ္แ
แฅ္ แ แ်แ္းแกแ်ဳိးแားแ်ာแแ္แဲแ We are the Chin Article
3 In Joyful celebration of golden anniversary of Chin National Day by Rev. Dr. Chum awi, 70
4 mnthhdajhjbjhjhfhtkhaihsdjsahalall
5 Religion and Politics among the Chin People in Burma (1896-1949) by Dr L.H Sakhong 2000 แွ ေแာแ္ႏွဳแ္แ်แ္
6 No.8 Chin National Journal “ We are The Chin”, 26
7 Central-CLCC Annual Magazine (2005-2006) by Prof, Dr. Aye Aye Ngun, 26
8 No,8 Chin National Journal “We are the Chin” by Ye bawpi Chit (ba-ho-tha-nah choh), 27
9 No.8 Chin National Journal “We are the Chin” by Ye bawpi chit (ba-ho-tha-nah choh), 25
10 Central-CLCC Annual Magazine (2005-2006) by prof, Dr. Aye Aye Ngun, ေแာแ္ႏွဳแ္แ်แ္
11 No.8 Chin National Journal “we are the Chin” by Ye bawpi Chit ( ba-ho-tha-nah choh), 26
12Mizo chznchin, by B.Thanf Liana, ေแာแ္ႏွဳแ္แ်แ္
13 Religion and Politics among the Chin People in Burma (1896-1949) by Dr L.H Sakhong 2000 แွ ေแာแ္ႏွဳแ္แ်แ္
14 Mizo chznchin, by B.Thang Liana, 47
15 Zo History by Dr Vom Son,
16 Luce, G H 1889-1979 phase of pre-pagan Burma, 90
17 แ်แ္းแဲแ္แြဲแแ
แ္းแกေျแแံแฅแေแแႈแพแแ္း (แ) แ
18 The Matu tribe history and culture, By Ram Ngai, 2
19 Religion and Politics among the Chin People in Burma (1896-1949) by Dr L.H Sakhong 2000 แွ ေแာแ္ႏွဳแ္แ်แ္
20 แ်แ္ေแြးแေแာแ္၊ แแแแ-แแ แกแြแ္း แกုแ္แ်ဳแ္ေแး แกေျแแกေแ แွ ေแာแ္ႏွဳแ္แ်แ္