ရခိုင့္ေတာ္လွန္ေရးနိဒါန္း (တတိယပိုင္း)

ရခိုင္သကၠရာဇ္ ၁၁၆၀ မွ ၁၁၇၃ ခုအထိ ဒုတိယပိုင္း ရခိုင့္ေတာ္လွန္ေရးနိဒါန္း စိုင္းတင္ၿမိဳ႕စားရခိုင္ဗိုလ္ခ်င္းျပန္၏ဒုတိယအႀကိမ္ျမန္မာေတာ္လွန္ေရး

ျမန္မာ႐ို႕သည္ ရခိုင္ေတာ္လွန္ေရးေဂါင္းေဆာင္မ်ားျဖစ္ၾကေသာ ဗိုလ္ခ်င္းျပန္၊ လက္႐ံုးဗိုလ္၊ ပလက္စားဗိုလ္စံ၊ ဗိုလ္တံုးစံေရႊ၊ အရွိ၀င္းမွဴး၊ လက္၀ဲျမန္ေဖာင္သာ႐ို႕အားဖမ္းဆီးပီးရန္ အဂၤလိပ္အစိုရထံ အႀကိမ္ႀကိမ္ေတာင္းဆို၏။ အိႏၵိယတိုင္းမင္းႀကီးလည္း အေကာက္၀န္ဧရေကာက္ကိုသံျပဳ၍ ျမန္မာ၀န္မ်ားျဖစ္ၾကေသာ ေက်ာ္ထင္ငသီဟ၊ ရမ္းျပည့္၀န္ ငလယ္ကိုင္းစား၊ မာန္ေအာင္၀န္႐ို႕ႏွင့္ ရခိုင္သကၠရာဇ္ (၁၁၆၁) ခု နတ္ေတာ္လတြင္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ ဗားဗူေတာင္ထိပ္၌ မ်က္ႏွာစံုညီစည္းေ၀း၏။

သကၠရာဇ ၁၁၆၈ ခု နံယုန္လတြင္ ယိုးဒယားထိုင္းႏိုင္ငံသို႕ စစ္တိုက္ရန္ ရခိုင္ေလးၿမိဳ႕တြင္နီေသာလူေပါင္းမ်ားစြာကို ျမန္မာ႐ို႕သည္ အတင္းအဓမၼသိမ္း႐ံုးေဆာင္ယူလား၏။ ဗိုလ္ခ်င္းျပန္သည္ စစ္တေကာင္းနယ္မွေယွာင္ထြက္လာၿပီးလွ်င္ မ်ားစြာေသာသူရဲအေပါင္းႏွင့္ နတ္ျမစ္လက္ယာဖက္၌အေစာင့္ခ်ထားေသာ ျမန္မာတပ္မွဴးမုံေတာစားကို ၿခီမႈန္းၿပီးလွ်င္ မယူကမ္းေအာင္တပ္၌ ေအာင္တပ္တည္၍နီ၏။

သကၠရာဇ္ ၁၁၇၃ ခု ကဆုန္လတြင္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ကို အႀကီးအက်ယ္ထိုးႏွက္တိုက္ခိုက္၍ ျမန္မာက်ဴးေက်ာ္သူမ်ားထံမွ ျပန္လည္သိမ္းပိုက္လိုက္၏။ ဤသည္ကိုၾကားလွ်င္ မာန္ေအာင္၊ ရမ္းျပည္၌တပ္စဲြထားေသာ ျမန္မာတပ္မ်ား လာ၍တိုက္ခိုက္၏။ ဗိုလ္ခ်င္းျပန္၏တပ္မ်ားသည္ လက္နက္အင္အားမမွ်သျဖင့္ ဆုတ္ခြာကာ ဆည္တိုင္ကန္တြင္ တပ္တည္၍နီ၏။

မာန္ေအာင္၀န္ ငရန္တိုင္၊ ရမ္းျပည့္၀န္ လက္ယာစည္သူ ငေနာ္ရထာ၊ သံတဲြ၀န္ငေရႊပန္းစေသာ ျမန္မာက်ဴးေက်ာ္သူမ်ားသည္ ဗိုလ္ခ်င္းျပန္တပ္စဲြရာသို႕ လာ၍တို္က္၏။ သို႕ေသာ္ မာန္ေအာင္၀န္အစဟိေသာ ျမန္မာက်ဴးေက်ာ္သူမ်ားသည္ တေယာက္မက်န္ ၿခီမႈန္းျခင္းခံရ၏။ ထိုအခါ ျမန္မာတပ္မွဴး ဗိုလ္မွဴး႐ို႕သည္ ရွိဆက္မတိုက္၀ံ့ဘဲ ေၾကာက္ရြံ႕ကာ ေလာင္းကိုပစ္၍ ကုန္းေၾကာင္းထြက္ၿပီးၾကကုန္၏။

ျမန္မာငေရႊပန္း၊ ရမ္းျပည့္ျမန္မာ၀န္ လက္ယာစည္သူ ငေနာ္ရထာ႐ို႕သည္ သူရဲေဘာေၾကာင္စြာ ထြက္ၿပီးၾကကုန္၏။ ထိုအခါ ဗိုလ္ခ်င္းျပန္ႏွင့္ လက္႐ံုးဗိုလ္႐ို႕သည္ ျမန္မာလူမ်ိဳးအမ်ားအျပားကိုသတ္၍ လက္နက္အေျမာက္အမ်ားကို သိမ္းပိုက္ရယူလိုက္၏။ ဗိုလ္ခ်င္းျပန္လည္း ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်က္ေတာင္ရွည္ကို နႏၵိေသနဗႏၶဳလဘဲြ႕အပ္ႏွင္း၍ စစ္သူႀကီးအရာ ပီးသနားေတာ္မူ၏။ ဗိုလ္ခ်င္းျပန္။ လက္႐ံုးဗိုလ္၊ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်က္ေတာင္ရွည္႐ို႕ဦးေဆာင္ေသာ ရခိုင္တပ္႐ို႕သည္ ဆက္လက္ခ်ီတက္ကာ ရမ္းျပည့္၊ မာန္ေအာင္၊ သံတဲြနယ္အားလံုးကို ျမန္မာက်ဴးေက်ာ္သူမ်ားလက္ထဲမွ ျပန္လည္သိမ္းပိုက္ရယူလိုက္၏။

ရခိုင္ႏိုင္ငံေတာ္၏ျပည္မဖက္တြင္ ဗိုလ္ခ်င္းျပန္သည္ လက္ယာျမန္အရပ္၌ ပလက္စားဗိုလ္စံ၊ တပ္မွဴးဗိုလ္ေမာင္ေရႊ႐ို႕ကို၄င္း၊ ငရေကာက္အရပ္၌ ေနာင္ေတာ္ေလးၿမိဳ႕စားေက်ာ္ေအာင္ကို၄င္း၊ ေရႊနတ္ပင္အရပ္၌ ဗိုလ္ေအာင္ေက်ာ္ေရႊကို၄င္း၊ ေလာင္းၾကက္ၿမိဳ႕ေဟာင္း၌ ဗိုလ္ေစာ္ကဲ၊ တပ္မွဴးေသာက္ၾကာေအာင္ကို၄င္း၊ ရန္း၀ျမစ္က ဗိုလ္နန္းေရႊ၊ တပ္မွဴးသာရကႏၲ၊ ဗိုလ္တိုးေအာင္ေက်ာ္႐ို႕ကို၄င္း၊ ခုႏွစ္ခ႐ိုင္ေတာင္စိုင္တြင္ ျမန္မာ႐ို႕လာလမ္းျဖစ္ေသာ မအီအရပ္က ေတာင္စားဗိုလ္မွဴးေမာင္ညိဳ၊ တပ္မွဴးညိဳေရာင္ျဖဴ႐ို႕အား အသီးသီးတပ္ေစာင့္ခ်ထား၏။

ဤသို႕အသီးသီးတပ္ေစာင့္ခ်ထားၿပီး ဗိုလ္ခ်င္းျပန္သည္ ဂစၦပနဒီျမန္အေနာက္ဖက္ကမ္း ႐ိုးငူအရပ္၌ တပ္စီးတပ္နင္းျပဳ၍နီသည္ကို ဘိုးေတာ္င၀ိုင္းၾကားေသာအခါ ရခိုင္ႏိုင္ငံေတာ္တြင္က်န္ဟိနီေသာ အၾကြင္းအက်န္ျမန္မာတပ္႐ို႕အား အင္အားျဖည့္တင္းရန္ ငလွစည္သူကို ေစလႊတ္လိုက္၏။ ထိုႏွစ္တြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်က္ေတာင္ရွည္၊ လမၼဳစား႐ို႕ဦးစီးေသာ ရခိုင္တပ္မ်ားႏွင့္ ရမ္းျပည့္ၿမိဳ႕တြင္ဟိေသာ ျမန္မာတပ္မ်ား အႀကီးအက်ယ္တိုက္ပဲြျဖစ္ပြား၏။ ရခိုင္တပ္မ်ားသည္ အင္အားျဖည့္တင္းထားေသာ ျမန္မာတပ္မ်ားႏွင့္တိုက္ခိုက္ရာ အင္အားမမွ်သျဖင့္ လက္ဖန္အညာအရပ္သို႕ဆုတ္ခြာပီးရကာ ရခိုင္သကၠရာဇ္ ၁၁၇၃ ခု ၀ါေခါင္လဆန္း (၂) ရက္ စနီနိတြင္ စနည္းေခ်ာင္း၌ လွီတပ္တည္၍ နီကုန္၏။

သံတဲြၿမိဳ႕ကို၀ိုင္းရံထားေသာ ရခိုင္ဗိုလ္ ၿမိဳ႕သစ္စားေမာင္ငယ္၊ ဗိုလ္ဘခ်စ္ရည္႐ို႕လည္း စစ္ေရးမသာေသာေၾကာင့္ ထိုသကၠရာဇ္ ၀ါေခါင္လတြင္ လမၼဳေခ်ာင္း၀၌ တပ္တည္၍နီကတ္ရကုန္၏။ မာန္ေအာင္ၿမိဳ႕ကို ၀ိုင္းရံထားေသာ လက္႐ံုးဗိုလ္၊ တိမ္ၾကားဗိုလ္႐ို႕လည္း စစ္ေရးမမွ်သျဖင့္ မာန္ေအာင္ၿမိဳ႕ အုန္းေခ်ာင္း၀၌ တပ္တည္၍နီရကုန္၏။

ဤသို႕ ရမ္းျပည့္၊ သံတဲြ၊ မာန္ေအာင္႐ို႕၌ ရခိုင္တပ္႐ို႕ အင္အားမသာေၾကာင္းၾကားသိရလွ်င္ ျမန္မာၿမိဳ႕၀န္ ငလွစည္သူသည္ အသစ္ခန္႕ထားေသာ မာန္ေအာင္၀န္ကို အရွိခုႏွစ္ခ႐ိုင္ကိုတိုက္ရန္ လႊတ္လိုက္၏။ ျမန္မာမာန္ေအာင္၀န္ သူရဲတေထာင္ႏွင္ခ်ီလာၿပီး ရခိုင္သကၠရာဇ္ ၁၁၇၃ ခု ၀ါေခါင္လျပည့္နိ၌ မအီေခ်ာင္း၀တြင္ တပ္တည္လာ၏။ ယင္းသို႕ တပ္တည္လာေသာ မာန္ေအာင္၀န္သစ္တပ္အား ရခိုင္ဗိုလ္လမၼဳစားေရႊလူလား၍တိုက္ေသာ္ ျမန္မာမာန္ေအာင္၀န္သစ္တပ္တည္ တေယာက္မၾကြင္းသီ၏။

ထိုအခါ ျမန္မာဆင္ျဖဴကၽြန္းဗိုလ္သည္ အေရးမလွေသာျမန္မာတပ္႐ို႕အား အင္အားျဖည့္တင္းရန္ လူတေထာင္ႏွင့္ စစ္ကူေရာက္လာ၏။ ၄င္းသကၠရာဇ္ ေတာ္သလင္းလတြင္ ဒါးလေခ်ာင္း၀၌ တပ္တည္လာျပန္၏။ ထိုသတင္းကိုၾကားေသာအခါ ျမန္မာဆင္ျဖဴကၽြန္းဗိုလ္တပ္အား ရခိုင္တိမ္ၾကားဗိုလ္တပ္လား၍တိုက္ေသာ္ ျမန္မာတပ္႐ို႕ အတုန္းအ႐ံုး သီႀကီပ်က္စီးရကုန္၏။ ယင္းႏွစ္တြင္ ေျမာက္ဦး၀န္ ျမန္မာငေက်ာ္ထင္သည္ ၿမိဳ႕သူႀကီးငရေကာက္ကို ဗိုလ္ခ်ဳပ္ခန္႕ၿပီးလွ်င္ ကုန္းအားရီအားခ်ီလာၿပီး ေလာင္းၾကက္ၿမိဳ႕ေဟာင္း၌ တပ္ေစာင့္ခ်၍နီေသာ ရခိုင္ဗိုလ္ေစာ္ကဲ၊ ဗိုလ္မွဴးေသာက္ၾကာေအာင္႐ို႕တပ္အား အႀကီးအက်ယ္ထိုးႏွက္တိုက္ခိုက္၏။ တပ္မွဴးေသာက္ၾကာေအာင္သည္ လက္နက္ထိမွန္ သီဆံုး၏။

၄င္းသကၠရာဇ္ တန္းေဆာင္ဘုန္းလဆုတ္ (၅) ရက္ တလင္းလာနိတြင္ လက္ယာျမန္အရပ္၌ တပ္ေစာင့္နီေသာ ပလက္စားဗိုလ္စံ၊ တပ္မွဴးေမာင္ေရႊ႐ို႕ဦးစီးေသာရခိုင္တပ္႐ို႕အား ျမန္မာတပ္႐ို႕လာတိုက္သျဖင့္ အင္အားနည္းေသာ ရခိုင္တပ္႐ို႕သည္ ကုန္းေၾကာင္းအားျဖင့္ ဆုတ္ခြာပီးရ၏။ ငရေကာက္အရပ္၌ တပ္စဲြထားေသာ ဗိုလ္ေအာင္ေက်ာ္၊ ေရႊနတ္ပင္တပ္ေစာင့္ ဗိုလ္ေအာင္ေက်ာ္ေရႊ႐ို႕လည္း ဗိုလ္ခ်င္းျပန္နီေသာ ေဇယ်၀တီၿမိဳ႕သို႕ ဆုတ္ခြာပီးရ၏။

အေရးမသာေသာအျခင္းအရာမ်ားကို ၾကားရေသာအခါ ဗိုလ္ခ်င္းျပန္သည္ ေဇယ်၀တီၿမိဳ႔၌ဟိေသာ တပ္မွဴးဗိုလ္မွဴး႐ို႕ႏွင့္တိုင္ပင္၍ စစ္ယံႈးေသာ ဗိုလ္မ်က္ေတာင္ရွည္၊ လမၼဳစားဗိုလ္ေရႊလူ၊ ဗိုလ္တလိုင္းရွည္၊ ဒဂၤါးေတာင္စား တံုးစံေရႊ၊ ဗိုလ္ေစာ္ကဲအစဟိေသာ သံုးရာ့ခုႏွစ္က်ိတ္ေသာလူ႐ို႕ကို ျမန္မာႏွင့္စစ္ၿပီးေသာအခါ အကုန္သူသတ္ပစ္မည္ဟု မွားယြင္းစြာ တိုင္ပင္ၾကကုန္၏။

ထိုအခိုက္ ျမန္မာတိုင္းတာ၀န္ အာကာငေက်ာ္ထင္သည္ နဂါးရစ္ေမာ္တင္လမ္းက ခ်ီလာ၏။ မက်ည္းကၽြန္းအနားသို႕ေရာက္ေသာအခါ စတုကၽြန္း၌တပ္ေစာင့္ခ်နီေသာ ရခိုင္ဗိုလ္ တိုးေအာင္ေက်ာ္တပ္ ဆီးႀကိဳတိုက္ခိုက္သျဖင့္ တိုင္းတာ၀န္အာကာငေက်ာ္ထင္သည္ မခံမရပ္ႏိုင္ျဖစ္ကာ ထြက္ၿပီး၍ သံတဲြၿမိဳ႕ထဲသို႕၀င္ကာ သံတဲြ၀န္ႏွင့္ေပါင္းဖက္၍နီ၏။ တခါ ဗိုလ္က်ားႀကီး၊ ၿမိဳ႕သစ္စားငေ၀စေသာ ျမန္မာတပ္႐ို႕ေပါင္းဖက္၍ စတုျမစ္သို႕ခ်ီလာ၏။

ဗမာဗိုလ္က်ားႀကီးတပ္ႏွင့္ စတုကၽြန္း၌တပ္စဲြနီေသာ ရခိုင္တပ္႐ို႕သည္ ရီေၾကာင္းတိုက္ပဲြျဖစ္ပြားရာ စစ္ကူမရေသာ ရခိုင္တပ္႐ို႕ အေရးမလွဆုတ္ခြာပီးရ၏။ ၄င္းရခိုင္စတုတပ္လည္း ရမ္းျပည့္စနည္းဖက္သို႕၀င္ကာ ဗိုလ္မ်က္ေတာင္ရွည္တပ္ႏွင့္ ေပါင္းဖက္၍နီ၏။

ထိုအခါ ျမန္မာတိုင္းတာ၀န္အာကာငေက်ာ္ထင္ႏွင့္ ျမင္း၀န္ငမိႈင္း႐ို႕သည္ ကုန္းရီအားခ်ီလာၿပီး သံစစ္ျမစ္သို႕ေရာက္လ်င္ စနည္းတြင္တပ္ခ်၍နီေသာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်က္ေတာင္ရွည္တပ္ႏွင့္တြိဆံု၍ တိုက္ပြဲျဖစ္ပြား၏။ ဗိုလ္ခ်င္းျပန္ေျပာဆိုေသာစကားကိုၾကားႏွင့္ၿပီးေသာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်က္ေတာင္ရွည္သည္ အနည္းငယ္မွ်ရာ ရင္ဆိုင္တိုက္ခိုက္ၿပီး ေယွာင္ထြက္လား၏။

ျမန္မာတိုင္းတာ၀န္ငေက်ာ္ထင္လည္း ရမ္းျပည့္၊ မာန္ေအာင္၊ သံတဲြၿမိဳ႕ကို အေစာင့္ခ်ထားခၿပီးလွ်င္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ေတာ္သို႕ ခ်ီတက္လာကုန္၏။ ေက်ာက္ငႏြားအရပ္သို႕ေရာက္ေသာအခါ ရခိုင္တပ္မ်ားႏွင့္တြိဆံု၏။ သို႕ေသာ္ ရခိုင္တပ္မွဴး႐ို႕သည္ ဗိုလ္ခ်င္းျပန္၏စကားကို ၾကားႏွင့္ၿပီးျဖစ္ေသာေၾကာင့္ တိုက္ခိုက္လိုသည့္ဆႏၵမဟိဘဲ တိမ္းေယွာင္၍ နီကုန္၏။

ဗိုလ္ခ်င္းျပန္လည္း က်ဴးေက်ာ္လာေသာျမန္မာတပ္႐ို႕အားတိုက္ခိုက္ရန္ လမၼဳစားေရႊဗိုလ္၊ ၿမံဳေထာင္စား႐ို႕ကို ထပ္ေလာင္း၍ ခ်ီတက္ခိုင္း၏။ ရခိုင္တပ္မွဴးဗိုလ္မွဴး႐ို႕သည္ ဗိုလ္ခ်င္းျပန္၏အၾကံကို သိရင္းစဲြဟိၾကသည္ႏွင့္ ထိုသို႕ဤသို႕ရာ တိမ္းေယွာင္လားၾကကုန္၏။ ဗိုလ္ခ်င္းျပန္သည္ ဤအျခင္းအရာကို ၾကားသိရေသာအခါ မတည္မရပ္ႏိုင္ဘဲ ေနာင္တပူပန္ယူက်ံဳးမရျဖစ္ကာ ေလးၿမိဳ႕နီ ရခိုင္လူဦးေရစုစုေပါင္း ကိုးေသာင္းကိုးေထာင္ကို သိမ္းက်ံဳးၿပီး ရခိုင္သကၠရာဇ္ ၁၁၇၃ ခု ျပာသိုလျပည့္ ဗုဒၶဴးနိတြင္ ေဇယ်၀တီၿမိဳ႕မွ အဂၤလိပ္ပိုင္ အေနာက္ဘဂၤလားနယ္သို႕ တိမ္းေယွာင္ထြက္ခြာလာရ၏။

ျမန္မာတိုင္းတာ၀န္ အာကာငေက်ာ္ထင္သည္ တပ္အလံုးအရင္းျဖင့္ အေနာက္ဘဂၤလားဖက္သို႕ခ်ီတက္လာၿပီး မံုေတာတြင္ တပ္စခန္းခ်လာျပန္၏။ ဤသို႕ ျမန္မာတိုင္းတာ၀န္တပ္ခ်ီလာေၾကာင္းကို အဂၤလိပ္စစ္တေကာင္းၿမိဳ႕၀န္ ၾကားသိလီလွ်င္ အဂၤလိပ္တပ္႐ို႕သည္လည္း အင္အားမ်ားစြာႏွင့္ နတ္ျမစ္လက္ယာဖက္ကမ္းအရပ္၌ တပ္တည္၍ နီလာ၏။ ဤသို႕ ဗိုလ္ခ်င္းျပန္ႏွင့္ လက္႐ို႕ဗိုလ္႐ို႕သည္ ရခိုင္ႏိုင္ငံတ၀ွမ္းလံုးအား ျမန္မာက်ဴးေက်ာ္သူမ်ားလက္ထဲမွ ျပန္လည္သိမ္းပိုက္ထိမ္းခ်ဳပ္ႏိုင္ၿပီးခါမွ ျမန္မာစစ္အင္အားျဖည့္တင္းလာသည္ကို မခုခံႏိုင္ဘဲ ျပန္လည္ဆုတ္ခြာ ပီးရကုန္၏။

(ဤသည္မွာ ရခိုင္သကၠရာဇ္ ၁၁၆၀ မွ ၁၁၇၃ ခုအထိ ဒုတိယပိုင္း ရခိုင့္ေတာ္လွန္ေရးနိဒါန္း စိုင္းတင္ၿမိဳ႕စား ရခိုင္ဗိုလ္ခ်င္းျပန္၏ ဒုတိယအႀကိမ္ျမန္မာေတာ္လွန္ေရးပင္ျဖစ္ပါသည္)