လြန္ခ့ဲေသာ ႏွစ္က ရခုိင္ျပည္တြင္ ဇြန္ႏွင့္ေအာက္တုိဘာလမွာျဖစ္ပြားခ့ဲေသာ ဌာေနတုိင္းရင္းသားမ်ားႏွင့္ ခုိး၀င္သူတုိ႔အား ပဋိပကၡအၾကမ္းဖက္မႈျဖစ္စဥ္ကုိ ရခုိင္လူ႔အခြင့္အေရးႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတုိးတက္ေရးအဖြဲ႔ (AHRDO) မွ စစ္တမ္းေကာက္ သုေတသနျပဳစု ေရးသားထားေသာ ျပည့္စုံသည့္ အစီရင္ခံစာတစ္ေစာင္ ထုတ္ျပန္ခ့ဲေၾကာင္း သိရသည္။

အဆုိပါ ထုတ္ျပန္ခ်က္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ ၾသဂုတ္လ ၁ ရက္ေန႔ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ Central Hotel ပထမအထပ္တြင္ AHRDO အဖြဲ႔မွ ျမန္မာႏုိင္ငံရွိ ျပည္ပသံ႐ုံးမွ သံအမတ္မ်ား၊ ရခုိင္ႏုိင္ငံေရးပါတီမ်ား၊ ရန္ကုန္အေျခစုိက္ ရခုိင္လူမႈအဖြဲ႔အစည္းမ်ားအားလုံးႏွင့္ သတင္းမီဒီယာမ်ားတုိ႔၏ ေရွ႕ေမွာက္တြင္ သတင္းစာရွင္းလင္းပြဲတစ္ရပ္ကုိ ေအာင္ျမင္စြာျပဳလုပ္ႏုိင္ခ့ဲေၾကာင္း သိရသည္။

ရခုိင္ျပည္၌ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ ပဋိပကၡႏွင့္ အၾကမ္းဖက္မႈျဖစ္စဥ္ကုိ သုေတသနျပဳေရးသားထားေသာ ျပည့္အစုံသည့္အစီရင္ခံစာကုိ အေမရိကန္ႏုိင္ငံသား Rick Heizman ႏွင့္ AHRDO ၏ အမႈေဆာင္ဒါ႐ုိက္တာ ဦးေအာင္မင္းဦးတုိ႔မွ ရွင္းလင္းေနသည္ကုိ ေတြ႔ရစဥ္။

AHRDO အဖြဲ႔မွ " ျမန္မာႏိုင္ငံ၊ ရခုိင္ျပည္နယ္၌ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ ပဋိပကၡႏွင့္ အၾကမ္းဖက္မႈ မည္သုိ႔ျဖစ္ေနပံု၊ အဘယ္ေၾကာင့္ ျဖစ္ရပံုႏွင့္ လုပ္ေဆာင္ရမည့္ အရာမ်ား " ဆုိသည့္ ေခါင္းစဥ္ျဖင့္ အစီရင္ခံစာ ထုတ္ျပန္ခ့ဲၿပီး ထုိအစီရင္ခံစာကုိ စာအုပ္အျဖစ္ထုတ္ေ၀ကာ ျမန္မာႏုိင္ငံရွိ ျပည္ပအေျခစုိက္ သံ႐ုံးမ်ား၊ လႊတ္ေတာ္မွ တာ၀န္ရွိပုဂၢိဳလ္မ်ားႏွင့္ ျပည္တြင္းျပည္ပရွိ ျမန္မာအသုိင္းအ၀ုိင္းမ်ားထံ ျဖန္႔ခ်ိမည္ျဖစ္ကာ အစီရင္ခံစာကုိ ယခုအဂၤလိပ္လုိ ထုတ္ေ၀ခ့ဲၿပီး ျမန္မာလုိ စက္တဘၤာလတြင္ ထုတ္ေ၀ျဖန္႔ခ်ိသြားမည္ေၾကာင္း AHRDO ၏ အမႈေဆာင္ဒါ႐ုိက္တာ ဦးေအာင္မင္းဦးမွ ေျပာသည္။

အစီရင္ခံစာထုတ္ျပန္ရျခင္းႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး သူက " ရခုိင္ျပည္မွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တ့ဲ ႀကီးမားျပင္းထန္တ့ဲ ပဋိပကၡဟာ သမိုင္းေၾကာင္းနဲ႔ သမိုင္းဆိုင္ရာ ေရးသားေျပာဆိုမႈေတြၾကား ဖံုးကြယ္ေနတာေတြရွိပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ အမ်ားသူငါရဲ႕ အထင္အျမင္မွားတာေတြ၊ နားလည္မႈလဲြတာေတြကုိ ခံေနရပါတယ္။ သတင္းအလဲြအမွားေတြေပးခ့ဲၾကတ့ဲ လိမ္ညာလွည့္ဖ်ားႀကိဳးကိုင္မႈရွိတ့ဲ သတင္းမီဒီယာေတြက အဲဒီပဋိပကၡနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ပကတိအမွန္တရားကုိ ေဘးဖယ္ထားၿပီးေတာ့ လဲြမွားေနတ့ဲ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ ယူဆခ်က္ေတြကုိသာ ေပးလာခဲ့ၾကတယ္။ အစုိးရမဟုတ္တ့ဲ အဖြဲ႔(NGO)ေတြကလည္း လြဲမွားတ့ဲသတင္းအခ်က္အလက္ေတြကုိ တစ္ဖက္သက္အျမင္နဲ႔ ယူၾကတယ္။ ျဖန္႔ၾကတယ္။ အဓိကေတာ့ အထင္အျမင္လြဲမွားစြာနဲ႔ ေရးသားေနတ့ဲ ႏုိင္ငံတကာက သတင္းမီဒီယာေတြ၊ ႏုိင္ငံတကာက အႀကီးအကဲေတြရဲ႕ လြဲမွားေနတ့ဲ ယူဆခ်က္ေတြ၊ NGO အဖြဲ႔အစည္းေတြကုိ ေခ်ပခ်င္တ့ဲ သေဘာနဲ႔ ဒီစီအရင္ခံစာကုိ ထုတ္ျပန္ရတာျဖစ္တယ္။ " ဟု ဆုိသည္။

အစီရင္ခံစာကုိ အဓိကကူညီေရးသားေသာ အေမရိကန္ႏုိင္ငံသား Mr.Rick Heizman က အစီရင္ခံစာ၏ chapter တစ္ခုခ်င္းစီကုိ ႏုိင္ငံတကာနားလည္ေအာင္ အေသးစိတ္ရွင္းလင္းခ့ဲေၾကာင္း၊ ႏုိင္ငံတကာအထင္အျမင္လြဲေနမႈမ်ားကုိ ဤအစီရင္ခံစာမွ ေထာက္ျပထားေၾကာင္း ရွင္းလင္းခ့ဲသည္ဟု သိရသည္။

ဗုဒၶဘာသာဝင္ရခုိင္လူမ်ဳိးမ်ားမွာ ၄င္းပဋိပကၡႏွင့္ပတ္သက္၍ မတရား၊ မမွ်တစြာ သြားပုပ္ေလလြင့္ေျပာဆိုေရးသားျခင္း၊ ေၾကာက္စရာ ေကာင္းသူမ်ားအျဖစ္ ပံုေဖာ္ျခင္းတို႔ကုိ ခံလာရၿပီး အမွန္မွာ ဗုဒၶဘာသာဝင္ ရခုိင္မ်ားကိုယ္တိုင္ ေအာင့္အည္းသည္းခံ၍ ခံစားလာခဲ့ရေသာ ဒုကၡမ်ားကို ရိုဟင္ဂ်ာဆိုသူမ်ားအေပၚ ရခုိင္မ်ားကပင္ ျပဳလုပ္ခဲ့သေယာင္ အျပစ္ဖို႔၊ စြပ္စဲြခံလာခဲ့ၾကရေၾကာင္း ၾသဂုတ္လ ၁ ရက္ေန႔ ရက္စြဲျဖင့္ ထုတ္ျပန္သည့္ ေၾကျငာခ်က္တြင္ ေဖာ္ျပထားသည္။
ရခုိင္ျပည္တြင္ အဘယ္ေၾကာင့္ ပဋိပကၡျဖစ္လာရသည့္ အေၾကာင္းအရင္းကုိလည္း သူက ဆက္လက္ရွင္းလင္းျပခ့ဲသည္။

" ပဋိပကၡရဲ႕ အဓိကျပႆနာရင္းျမစ္ကေတာ့ သူတုိ႔က နယ္ေျမခ်ဲ႕ထြင္တယ္။ စစ္အစုိးရေတြရဲ႕ ေခတ္က လာဘ္စားမႈေတြကုိ အခြင့္ေကာင္းယူၿပီးေတာ့ ဘဂၤလီေတြဟာ ရခုိင္ျပည္ထဲကုိ အေျမာက္အျမား၀င္လာၾကတယ္။ ရခုိင္ျပည္မွာ စီးပြားေရးေတြကုိ ခ်ဲ႕ထြင္တယ္။ ႏုိင္ငံတကာက အကူအညီေတြရတယ္။ အဲဒါေတြနဲ႔ ရခုိင္နယ္ေျမေတြကုိ လုတယ္။ ရခုိင္ေတြမေနႏုိင္ေအာင္ အခြင့္အေရးေတြခ်ိဳးေဖာက္တယ္။ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ ဘဂၤလီေတြမ်ားလာတယ္။ ရခုိင္ေတြနည္းလာတယ္။ ၿပီးေတာ့ နည္းမ်ိဳးစုံနဲ႔ အၾကမ္းဖက္တယ္။ အဲဒီလုိမ်ားလာေတာ့ ဘဂၤလီေတြက "ရုိင္ဟင္ဂ်ာ" ဆုိၿပီးေတာ့ လူမ်ိဳးတမ်ိဳးအေနနဲ႔ ဖန္တီးလာၾကတယ္။ ျပႆနာကေတာ့ အရင္ကတည္းကရွိေနတာပါ။ အခုအခါၿပီးမွ မီဒီယာေတြေပၚလာၿပီးေတာ့မွ ဘဂၤလီေတြဖက္ တစ္ဖက္သက္ရပ္တည္ေပးေတာ့ ရခုိင္ေတြက ေပါက္ကြဲၿပီးေတာ့ ျပႆနာက ျမန္ဆန္သြားတာျဖစ္တယ္။ ေနာက္တစ္ခုက ႏုိင္ငံတကာ အဖြဲ႔အစည္းေတြ ဥပမာ အကူအညီေပးေနတ့ဲ အဖြဲ႔အစည္းေတြရွိတယ္။ အဲဒီအဖြဲ႔ေတြက ရခုိင္ေတြကုိေပးတာအလြန္႔အလြန္နည္းေတာ့ ဘဂၤလီေတြကုိေပးတာမ်ားေတာ့ ရခုိင္ေတြကလည္း သူတုိ႔အေပၚမွာ နာေၾကးမႈေတြျဖစ္လာတာရွိတယ္။ ဒီျပႆနာျဖစ္လာတာထဲမွာ ႏုိင္ငံတကာ အဖြဲ႔အစည္းေတြလည္း အဓိကပါ၀င္တယ္။ သူတုိ႔က အားေပးအားေျမာက္ျဖစ္တ့ဲအတြက္ပဲ။ ဒါေၾကာင့္ ျပႆာနာက မလုိအပ္ဘဲႀကီးက်ယ္သြားတယ္။ ေနာက္တစ္ခုက အစုိးရလည္းပါတယ္။ ျပႆနာစျဖစ္တ့ဲအခ်ိန္မွာ အခ်ိန္မီမတားဆီးေပးဘူး။ ဒီအတုိင္းပဲ ၾကည့္ေနၾကတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျပႆနာက ႀကီးသြားတယ္။ ႀကီးသြားတ့ဲအတြက္ ႏွစ္ဖက္စလုံးကလည္း အေသအေပ်ာက္ေတြမ်ားသြားတယ္။ ပ်က္စီးဆုံး႐ႈံးမႈေတြမ်ားသြားၾကတယ္။ " ဟု ဦးေအာင္မင္းဦးက ဆုိသည္။

ရခုိင္ျပည္၌ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ ပဋိပကၡႏွင့္ အၾကမ္းဖက္မႈျဖစ္စဥ္ကုိ သုေတသနျပဳေရးသားထားေသာ ျပည့္အစုံသည့္အစီရင္ခံစာ ရွင္းလင္းပြဲအား တက္ေရာက္လာၾကေသာ လူပုဂၢိဳလ္မ်ား။

ဤအစီရင္ခံစာတြင္ ပဋိပကၡေနာက္ကြယ္မွ သမိုင္းေၾကာင္း၊ အဂၤလိပ္လူမ်ဳိးမ်ား၊ ျမန္မာ့ေခါင္းေဆာင္အမ်ဳိးမ်ဳိး (ဦးႏု၊ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေနဝင္းႏွင့္ အျခားေခါင္းေဆာင္မ်ား)၊ ကမာၻ႔ကုလသမဂၢအဖဲြ႔ႀကီးႏွင့္ အစၥလာမ္ႏိုင္ငံမ်ားပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရးအဖဲြ႔ (OIC) တို႔ ပါဝင္ခဲ့ေသာ အခန္းက႑မ်ားကို အသားေပးတင္ျပထားေၾကာင္း၊ ထိုမွ်သာမက ထိုင္းႏိုင္ငံေတာင္ပိုင္း ေဒသ၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏုိင္ငံ၊ အိႏၵိယႏိုင္ငံရွိ အာသံျပည္နယ္ႏွင့္ တရုတ္ႏိုင္ငံတို႔၌ အတိတ္ႏွင့္ ပစၥဳပၸန္ကာလတို႔တြင္ ျဖစ္ခဲ့၊ ျဖစ္ဆဲျဖစ္ေသာ အၿပိဳင္ျဖစ္ေနသည့္ အေျခအေနမ်ားကိုလည္း တင္ျပထားေၾကာင္း၊ ၄င္းအစီရင္ခံစာတြင္ ျပႆနာရပ္မ်ား၏ သမိုင္းထဲမွ ဇာစ္ျမစ္ႏွင့္ ႀကီးထြားလာမႈ၊ အတိတ္က အႀကိမ္ေပါင္းမ်ားစြာ ျဖစ္ပ်က္ဖူးသကဲ့သို႔ ၂၀၁၂ - ခုႏွစ္၊ ဇြန္လႏွင့္ ေအာက္တုိဘာလတို႔တြင္ အၾကမ္းဖက္မႈ မည္သို႔ေပါက္ကဲြခဲ့ရသည္၊ အဘယ္ေၾကာင့္ ထိုသို႔ ျဖစ္ခဲ့ရသည္၊ အစၥလာမ္ဘာသာဝင္မ်ားႏွင့္ ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ား၏ ေပါင္းသင္းဆက္ဆံေရး အေျခအေနတုိ႔ကိုလည္း သုေတသနျပဳေဖာ္ျပထားေၾကာင္းဟု ဆုိသည္။

ဤအေျခအေနကို နားလည္ရန္ အလြန္အေရးႀကီးေသာ လိုအပ္ခ်က္မွာ ရခုိင္ျပည္တစ္ခုလံုး၏ လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ (၁၅၀) အတြင္း သမိုင္းႏွင့္ အထူးသျဖင့္ ဒုတိယကမာၻစစ္အတြင္းမွစတင္၍ သမိုင္းေၾကာင္းကို သိရွိထားရန္ပင္ျဖစ္ေၾကာင္း၊ အဆုိပါအစီရင္ခံစာတြင္ ဌာေနတုိင္းရင္းသား ဗုဒၶဘာသာဝင္ရခုိင္ျပည္သူမ်ား၏ အမွန္တကယ္ခံစား ေနရမႈမ်ား၊ ေၾကကဲြဖြယ္ရာ ဆံုးရႈံးမႈမ်ားကို တင္ျပရန္ရည္ရြယ္ထားပါေၾကာင္း၊ ထုိအျပင္ အစီရင္ခံစာတြင္ ရခုိင္လူမ်ဳိး သက္ႀကီးဝါႀကီးမ်ား၊ အလုပ္သမားမ်ား၊ လယ္သမားမ်ား၊ သံဃာေတာ္မ်ား၊ ဆရာမ်ား၊ အာဏာပုိင္အဖဲြ႔ အစည္းမ်ား၊ မိခင္မ်ား၊ မုဆိုးမမ်ား စသူတို႔ႏွင့္ ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းခ်က္မ်ားအားလံုးတြင္ ေၾကာက္စိတ္မ်ား၊ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ား၊ သည္းမခံႏိုင္မႈမ်ား၊ အစြန္းေရာက္မႈမ်ားႏွင့္ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ကင္းမဲ့ေနမႈမ်ားမွာ ေၾကာက္ခမန္း လိလိ ေပၚလြင္ထင္ရွားေနပါေၾကာင္း အစီရင္ခံစာတြင္ ေဖာ္ျပထားသည္။

သတင္းမီဒီယာမ်ား၊ ကမာၻ႔ေခါင္းေဆာင္မ်ား၊ ေဒသဆိုင္ရာအစုိးရမ်ား၊ လူ႔အခြင့္အေရးႏွင့္ ကူညီေထာက္ပံ့ေရး အဖဲြ႔မ်ား၊ ရခုိင္ျပည္အေျခေနတြင္ တက္ၾကြသူ၊ ပါဝင္လုပ္ေဆာင္ျဖစ္ၾကသူမ်ားအားလံုးလည္း (ဤအစီရင္ခံစာကို) ေက်းဇူးျပဳ၍ ဖတ္ရႈ၊ ဆန္းစစ္ေဝဖန္သံုးသပ္၍ ပကတိအမွန္တရားသည္ အမ်ားသူငါေရးသားေျပာဆုိ တင္ျပခဲ့ၾကသည့္အေျခအေနႏွင့္ လံုးဝကြာျခားေနႏိုင္ေၾကာင္း လက္ခံသြားၾကလိမ့္မည္ဟု ေမွ်ာ္လင့္ေၾကာင္းႏွင့္ ဖတ္ရႈေဝဖန္ဆန္းစစ္ၾကည့္ၾကပါဟုလည္း AHRDO အေနျဖင့္ ပန္ၾကားထားေၾကာင္း သိရသည္။

ဆက္လက္ၿပီး ပဋိပကၡၿပီးဆုံးသြားၿပီဟုဆုိရေပမယ့္လည္း ဥပမာ- ေတာင္ကုတ္၊ သံတြဲ၊ စစ္ေတြ၊ ေက်ာက္ေတာ္ စသည္တုိ႔ကုိ ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ ျပႆနာက မၾကာမၾကာျဖစ္ေနၾကေသာေၾကင့္ အစုိးရအေနျဖင့္ လုံၿခံဳေရး အရင္ကထက္စာရင္ ပုိၿပီးဂ႐ုစုိက္သင့္ေၾကာင္း၊ အုိးမ့ဲအိမ္မ့ဲျဖစ္သြားၾကသည့္ ႏွစ္ဖက္စလုံး၏ ဒုကၡသည္မ်ားအတြက္ သူတုိ႔၏ေနအိမ္မ်ားကုိ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ေပးျခင္း၊ စား၀တ္ေနေရးအတြက္ လုံေလာက္စြာဖန္တီးေပးျခင္း၊ ၄င္းနည္းတူ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရး၊ လူမႈေရးစသည္အားျဖင့္ ေထာက္ပ့ံကူညီေပးမႈမ်ား ေဆာင္ရြက္ေပးပါရန္ ဆက္လက္တုိက္တြန္းလုိက္ေၾကာင္း ဦးေအာင္မင္းဦးမွ ေျပာသည္။

ရခုိင္ျပည္၌ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ ပဋိပကၡႏွင့္ အၾကမ္းဖက္မႈျဖစ္စဥ္ကုိ သုေတသနျပဳေရးသားထားေသာ ျပည့္အစုံသည့္အစီရင္ခံစာကုိ အေမရိကန္ႏုိင္ငံသား Rick Heizman ႏွင့္ AHRDO ၏ အမႈေဆာင္ဒါ႐ုိက္တာ ဦးေအာင္မင္းဦးတုိ႔မွ ရွင္းလင္းေနစဥ္။