(ခြါနင္း ေလေသာင္) ၂၀ ရာစုကာလက ကမၻာ့ႏုိင္ငံ အသီး သီးေပၚေပါက္ေနခ်ိန္မွာ က်ေနာ္တုိ႕ ခ်င္းအမ်ဳိးသားမ်ား (၀ါ) ဇုိအမ်ဳိး သားမ်ားဟာႏိုင္ငံ တစ္ခုအေနနဲ႔ ရပ္တည္မလာေတာ့ပဲ အိႏၵိယ၊ ျမန္ မာႏွင့္ ဘဂၤလားေဒရွ္႕  သုံးႏုိင္ငံမွာ အပုိင္းလုိက္ က်ေရာက္ သြားခဲ့ ပါတယ္။ ခ်င္းအမ်ဳိးသားတုိ႔ဟာ ဗမာျပည္ လြတ္လပ္ေရး လႈပ္ရွားမႈနဲ႔ ဆက္စပ္ လာၿပီး ပင္လုံစာခ်ဳပ္အရ ျမန္မာႏုိင္ငံထဲသို႕၄င္း၊ မီိဇုိရမ္ေခၚ လူရႈိင္းေတာင္တန္းဟာ အိႏၵိယထဲသို႕ ၄င္း၊  စစ္တေကာင္း ေတာင္တန္း ေဒသကေတာ့ အေရွ႕ပါကစၥတန္ေခၚ ဘဂၤလားႏုိင္ငံထဲသို႕၄င္း သြတ္သြင္း ခံရပါတယ္။ ဒီသုံးခုအနက္ မီဇုိရမ္က ဘာေၾကာင့္ အိႏၵိယထဲ ပါ၀င္သြားသလဲ ဆုိတာကုိ ဒီ ေဆာင္းပါးမွာ တင္ျပလုိပါတယ္။
ဒုတိယ ကမၻာစစ္ကာလက ဖက္ဆစ္ဂ်ပန္ဟာ ၀င္ရုိးစြန္း ႏုိင္ငံမ်ားဖက္ပါသြားတဲ့အခါ မဟာမိတ္ အဖြဲ႔ျဖစ္ၾက တဲ့ ယူေကႏွင့္ ယူအက္စ္အဖြဲ႔တုိ႕ဟာ အတၱလန္တစ္ သေဘာတူညီခ်က္အရ မဟာမိတ္တုိးပြါးေစရန္ ဆုိၿပီး လူရႈိင္းေတာင္တန္း ႀကီးၾကပ္ေရးမွဴး တာ၀န္ယူထားတဲ့ ေမဂ်ာ မက္ေကာလ္ သည္ ေဒသခံ သူႀကီးႏွင့္ လူႀကီး ၃၀၀ ကုိ ၁၉၄၂ ခုႏွစ္ ဧၿပီလ ၂ ရက္ေန႔တြင္ ေခၚယူ ရွင္းလင္းမႈျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ (၃) ရက္ေန႔မွာ ၿဗိတိသွ် အလံကုိကုိင္ၿပီး မဟာမိတ္တပ္တုိ႔ႏွင့္ အတူ ဖက္ဆစ္ႏွင့္ ၀င္ရုိးစြန္းတပ္ မ်ားကုိ တုိက္ခုိက္ဖုိ႔ ကတိျပဳလာၾကပါတယ္။ အျပန္အလွန္အားျဖင့္ သူတုိ႔ ဆႏၵအတုိင္း မဟာ မိတ္ အစုိးရေတြက လြတ္ လပ္ေရးေပး ဖုိ႔ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီေန႔က မက္ေကာလ္ရဲ့ အလံကုိင္ မိန္႔ခြန္းကုိ ဒီလုိ ေကာက္ႏုတ္ေပးပါတယ္။
“Look there is Union Jack above us. I, representative of King George VI, do solemnly declare and promise whatever I am to promulgate amongst you will be more firm than putting in writing between You and I. Since you, today declare war against our enemies, you have become the brothers of King and not merely friends, but you are the true friends of the Government of Allies. If we come out victorious, the British Government and its Allied Governments will not leave you or neglect you. This is the agreement today we entered into and we shall do it.”
ဒီလုိနဲ႔ မဟာမိတ္တပ္မ်ား အႏုိင္ရလာၿပီး ၁၉၄၆ ခုႏွစ္ ဧၿပီလ (၉) ရက္ေန႔မွာ ႏုိင္ငံေရးပါတီျဖစ္တဲ့ Mizo Union Party ကုိ ထူေထာင္ခဲ့ၾကရာ Lalhema ႏွင့္ R. Vanlawma တုိ႔က ဥကၠဌႏွင့္ အတြင္းေရးမွဴး ျဖစ္လာၾကၿပီး အဲဒီတုန္းက လူရႈိင္းေတာင္တန္းေဒသ ႀကီးၾကပ္ေရးမွဴးျဖစ္တဲ့ မက္ေဒါနာ့လ္ကလဲ ကူညီ အသိအမွတ္ျပဳခဲ့ပါတယ္။ အဓိက ရည္မွန္းခ်က္ကေတာ့ လြတ္လပ္ေရးရၿပီး ၿဗိတိသွ်တုိ႔ ထြက္သြားတဲ့အခါ ကုိယ့္ဟာကုိယ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ျပင္ဆင္ထားဖုိ႔ ျဖစ္ပါတယ္။
အဲဒါကုိ အိႏၵိယအမ်ဳိးသား ကြန္ကရက္က သိတဲ့အခါ အိႏၵိယထဲ ပါ၀င္လာေစဖုိ႔ ႀကိဳးစားလာခဲ့ၾကပါတယ္။  လူရႈိင္း ပညာတတ္သုံးဦး ျဖစ္တဲ့ Khawtinkhuma, Ch. Saprawnga ႏွင့္ H. Vanthuama တုိ႔ကုိ ေစလႊတ္ စည္းရုံးေစခဲ့ပါတယ္။ ခ်င္းေခါင္းေဆာင္ေတြကုိ ေအာင္ဆန္းက ၀မၼသူးေမာင္ကုိ အသုံးခ် စည္းရုံးခဲ့သလုိေပါ့။ Ch. Saprawnga ဟာ Jorhat ေကာလိပ္ေက်ာင္းသားဘ၀ ကတည္းက ကြန္ကရက္ Volunteer  ျဖစ္ခဲ့သူ ပါ။ Khawtinkhuma ႏွင့္ H. Vanthuama တုိ႔ဟာ ပညာတတ္ျဖစ္ၾကတဲ့အတြက္ လူထုကုိ စည္းရုံးႏုိင္ လုိ႔ရွိရင္ အစုိးရ အလုပ္ ေကာင္းေကာင္း ခန္႔မယ္ လုိ႔ ကတိေပးၾကၿပီး Ch. Saprawnga ကုိေတာ့ အာသံ အစုိးရမွာ ေနရာခ်ေပးဖုိ႔ ကတိျပဳခဲ့ၾကပါတယ္။ သူတုိ႔ သုံးဦးဟာ ႏုိ၀င္ဘာလ ၅-၆ ရက္ေန႔မ်ားမွာ က်င္းပတဲ့ Mizo Union Assembly မွာ အစည္းအေ၀း ကေမာက္ကမျဖစ္ေအာင္လုပ္ၾကၿပီး (၇) ရက္ေန႔မွာ ေရြးေကာက္ ပြဲ ျပန္လုပ္ဖုိ႔ အဆုိျပဳလာၾကတယ္။ ဒီလုိနဲ႔ ဥကၠဌ က Khawtinkhuma, ဒုဥကၠဌ Ch. Saprawnga ႏွင့္ အတြင္းေရးမွဴး H. Vanthuama ျဖစ္လာၾကၿပီး အမ်ဳိးသားလြတ္လပ္ေရးမွ အိႏၵိယႏွင့္ ပူးေပါင္းေရးဖက္သုိ႔ ဦးတည္ခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္တယ္။ တကယ္ေတာ့ အဲဒီ (၇) ရက္ေန႔မွာ ၎တုိ႔ သုံးဦး ကေနၿပီးေတာ့ သူႀကီးမ်ဳိးမဟုတ္တဲ့ (ေစာ္ဘြားမဟုတ္တဲ့) အမ်ဳိးေတြကုိ တုိက္တြန္းထားၿပီး boycott လုပ္ေနခဲ့ၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ သူတုိ႔ သီးသန္႔ စည္းရုံးထားတဲ့ လူေတြနဲ႔ စီစဥ္ၿပီး ရာထူးေတြ ရလာခဲ့ၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။
အတြင္း ေရးမွဴးနာမည္ခံၿပီး H. Vanthuama ကေန ၁၉၄၇ ဇႏၷ၀ါရီ (၁၃)မွာ General Assembly ျပဳလုပ္ဖုိ႔ ေခၚယူတဲ့အခါ R. Vanlawma က H. Vanthuama ဟာ အတြင္းေရးမွဴးမဟုတ္ေၾကာင္းနဲ႔ General Assembly မဟုတ္ေၾကာင္း ေက်ညာခဲ့ပါတယ္။ ႀကီးၾကပ္ေရးမွဴး Mc Donald ကလဲ H. Vanthuama ဟာ
အတြင္းေရးမွဴး တကယ္မဟုတ္ေၾကာင္း ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ ဒီကိစၥႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ႀကီးၾကပ္ေရးမွဴးက အမ်ားျပည္သူသိရွိေအာင္ ေၾကညာခ်က္ အရွည္ႀကီး ထုတ္ခဲ့ပါ ေသးတယ္။ ႏုိ၀င္လာ (၇) ရက္ေန႔မွာ မက္ေဒါနာ့လ္ ေခၚယူထားတဲ့ သူႀကီးမ်ဳိးကုိယ္စားလွယ္ေတြနဲ႔ သာမန္မ်ဳိးေခၚယူသူေတြ အားလုံး (အဆင္ မေျပတဲ့ လူႏွစ္ဦးမွ အပ)က အုပ္ခ်ဳပ္ေရး စီမံကိန္းသစ္ အေၾကာင္းကုိ ေကာင္းမြန္စြာ ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကပါတယ္။
အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ယႏၱရားမွာ သူႀကီးမ်ဳိး ဘယ္ေလက္၊ သာမန္မ်ဳိး ဘယ္ေလာက္ ထည့္ထားမလဲ ဆုိတာ ေဆြးေႏြး ဖုိ႔ ေနာက္တေန႕ (၈) ရက္ေန႔ကုိ ခ်ိန္းဆုိခဲ့ၾကရာ အဆုိပါ ပညာတတ္ သုံးဦး ဦးေဆာင္တဲ့ သာမန္မ်ဳိးဖက္က ကုိယ္စားလွယ္ေတြကုိ ဆက္လက္မသြားဖုိ႔ ေျပာဆုိ တားျမစ္လာခဲ့ၾကၿပီး ပ်က္ျပယ္ သြားခဲ့ပါတယ္။ အေၾကာင္းျပခ်က္က သူႀကီးမ်ဳိးနဲ႔ သာမန္မ်ဳိးအတြက္ ဦးေရ တူညီတဲ့ ကုိယ္စားလွယ္ က်ေနာ္တုိ႔ လက္မခံႏိုင္ပါ.. သာမန္မ်ဳိးဟာ လူမ်ားစု ျဖစ္တဲ့အတြက္ ကုိယ္စားလွယ္ အမ်ားစု ျဖစ္ရမယ္ ဆုိၿပီး ေတာင္းဆုိၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ အေၾကာင္းနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး မက္ေဒါနာ့လ္က Saprawnga အား အဂၤလန္ မွာေတာင္ သူႀကီးမ်ဳိး (၀ါ) သခင္မ်ဳိး ေနရာ အမ်ားစု ရထားတာပဲ…ဘာမွ ျပႆနာ မရွိခဲ့ဘူး..
ဒီမွာက တူညီတဲ့ ပမာဏ ရရွိထားဖုိ႔ေတာင္ ေဆြးေႏြးမႈက စေနၿပီ.. ဘယ့္ႏွယ္ သပိတ္ေမွာက္လုိက္ တာလဲကြာ.. လုိ႔ ေဒါသနဲ႔ ေဟာက္ခဲ့ ပါေသးတယ္။ တခ်ဳိ႕ေျပာတာကေတာ့ ပါးရုိက္ခဲ့ေသးတယ္လုိ႔ ေျပာပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ မက္ေဒါနာ့လ္က .. မင္းက ၾကက္ဥထဲက ၾကက္ကေလးေလာက္ပဲ ရွိေသး တယ္.. ကမၻာ့ႏုိင္ငံေရး တစ္ခုမွ နားမလည္ေသးဘူး… ဒီေန႔ ငါ ဘာလုပ္သလဲ ဆုိတာ မင္းဟာမင္း ဘာမွ မသိဘူး… မင္းက ဒီေန႔မွာ အမ်ဳိးသားေရး လုပ္တယ္လုိ႔ ထင္ရင္ ထင္မယ္.. ေနာင္လာေနာက္သားေတြက မင္းကုိ အမ်ဳိးသား သစၥာေဖါက္လုိ႔ပဲ သတ္မွတ္လာၾကမွာ.. မင္း ေသၿပီး ႏွစ္ေပါင္းၾကာ ရွည္မွ မ်ဳိးဆက္သစ္ေတြက မင္းရဲ့ သခၤ်ဳိင္းထဲက အရုိးကုိေတာင္ ျပန္ေဖၚၿပီးေတာ့ မင္းတုိင္းျပည္မွာ ျမဳပ္ခြင့္ေပးမွာမဟုတ္ဘူး… လုိ႔ ေျပာေသးတယ္။
အဲသလုိ ျဖစ္တဲ့ အတြက္ Mizo Union ရဲ့ ရည္မွန္းခ်က္အတုိင္း Mizo Council ကုိ ဖြဲ႔လာခဲ့ပါတယ္။ တခ်ိန္တည္း မွာပင္ United Mizo Freedom Front ဖြဲ႔လာခဲ့ၾကၿပီး Captain Lalmawia က ဦးေဆာင္ လာပါတယ္။ ခ်င္း ေတာင္တန္း က ညီအစ္ကုိတုိ႔ႏွင့္ ေပါင္းဖုိ႔ ဗမာေခါင္းေဆာင္ေတြ ျဖစ္တဲ့ ဦးႏုႏွင့္ ဦးဘေဆြတုိ႔ကုိလဲ သြားေရာက္ ေတြ႔ဆုံ စကားေျပာခဲ့ၾကပါေသးတယ္။
မက္ေဒါနာ့လ္ကလဲ.. က်ေနာ့္အတြက္က ဘာမွ ကိစၥမရွိပါဘူး.. ဒါေပမယ့္ မီဇုိရမ္အတြက္ တကယ့္ ျပႆနာလုိ႔ ျမင္ပါတယ္.. လုိ႔ ေျပာေသးတယ္။ အဲသလုိ ျဖစ္တဲ့အခါ အာသံ ေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္ အိႏၵိယေခါင္းေဆာင္ တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ Sir B.N Rao တုိ႔ ေရာက္လာၿပီး ႀကိဳက္တာ ေရြးႏုိင္တယ္ ဒါေပမယ့္ အိႏၵိယကုိ ေရြးရင္ အေကာင္းဆုံး ျဖစ္မယ္ လုိ႔ စည္းရုံး ေဟာေျပာလာခဲ့ၾကပါတယ္။
Saprawnga ကလဲ ႀကိဳက္တာေတာ့ ေရြးလုိ႔ရတယ္ ဒါေပမယ့္ အိႏၵိယကုိ ေရြးရင္ ငါတုိ႔အတြက္ ပုိေကာင္း မွာမုိ႔လုိ႔ အိႏၵိယကုိ ေရြးသင့္ပါတယ္ လုိ႔ ေဟာေျပာခဲ့ပါတယ္။ ဒီ ကိစၥေတြေၾကာင့္ မက္ေဒါနာ့လ္ကုိ ဆက္ခံ တဲ့ L.L Peter ဦးေဆာင္ၿပီး ေခါင္းေဆာင္ ၅၀ ဦးက ၁၉၄၇ ၾသဂုတ္လ ၁၄ ရက္ေန႔မွာ Bardoloi ေရာက္လာ တာကုိ အေၾကာင္းျပဳၿပီး သေဘာထား တင္သြင္းစာကုိ ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။
အဲဒီ စာ ထဲမွာ.. inner line permit ကုိ လူထုက လုိအပ္ေနေသးသေရြ႕ ဆက္လက္ အသုံးျပဳသြားဖုိ႔.. ခ်င္းေတာင္တန္းအက္ဥပေဒကုိ တစတစ က်င့္သုံးသြားေရး.. ဆယ္ႏွစ္ၾကာရင္ မိမိတုိ႔ ၾကမၼာအတြက္ ျပန္လည္ ဆုံးျဖတ္ခြင့္.. တုိ႔ ပါ၀င္ပါ တယ္။
အသီးအပြင့္ အေနနဲ႔ အာသံ ေခါင္းေဆာင္တုိ႔ဟာ Khawtinkhuma (M.A) ကုိ NEFA ယခု Arulnachal ရဲ့ Political Officer အျဖစ္ လည္းေကာင္း၊ H. Vanthuama (B.Sc Agriculture) ကုိလဲ Jorhat မွာရွိတဲ့ Agriculture Department မွာ ရာထူး တုိက္ရုိက္ ခန္႔အပ္ခဲ့ၾက ပါတယ္။ Saprawnga ကုိေတာ့ အာသံ အစုိးရတဲ့ လစ္လပ္ေနရာမွာ ေနရာခ်ေပးၿပီး Parliamentary Secretary ရာထူးကုိ ခန္႔ခဲ့ ၾကပါတယ္။
အက်ဳိးဆက္မ်ားအေနျဖင့္ လူရႈိင္း သူႀကီးမ်ား ဖ်က္သိမ္းတဲ့ ဥပေဒ – Lushai Chiefs Abolish ion Act 1954, လူရႈိင္းသူႀကီးမ်ား ေျမပုိင္ဆုိင္မႈ ဖ်က္သိမ္းတဲ့ ဥပေဒ – Lushai Chiefs Land Acquisition Act ေပၚေပါက္လာၿပီး အဲဒီ ဥပေဒမ်ားအရ ၁၉၅၅ မတ္လ ၂၃ မွာ သူႀကီးမ်ားကုိ ရုတ္ သိမ္းတဲ့ အမိန္႔ႏွင့္ ေျမပုိင္ဆုိင္မႈကုိ လုယူေပးထားတဲ့ အမိန္႔မ်ား ထြက္ေပၚလာပါေတာ့တယ္။ ႀကီးၾကပ္ေရးမွဴး –  Superintendant အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ အျဖစ္ကေနၿပီးေတာ့ Deputy Commissioner အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ နယ္ေျမ ျဖစ္လာခဲ့ၿပီး လူရုိင္းေတာင္တန္းခရုိင္မွ မီဇုိေတာင္တန္း ခရုိင္ ျဖစ္လာ ပါေတာ့တယ္။ DC အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္မွာ အိႏၵိယ လူမ်ဳိးမ်ားကုိ ယခင္က ၿဗိတိသွ်က အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့တဲ့ စနစ္ျဖစ္ၿပီး ေတာင္ေပၚလူမ်ဳိးမ်ားကုိ သီးသန္႔ျဖင့္ Superintendant က အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။
Saprawnga ဟာ အာသံ ၀န္ႀကီးေနရာမွာ သိပ္မေပ်ာ္ေတာ့တဲ့အတြက္ လူရႈိင္းေတာင္တန္း ခရုိင္ရဲ့ CEM ေနရာကုိ ရယူလုိလာပါတယ္။ ၁၉၅၂ ေရြးေကာက္ပြဲမွ တက္လာတဲ့ CEM ဟာ Pu Lalsawia ျဖစ္ၿပီး EM အေနျဖင့္ Hrangaia ႏွင့္ R. Sangkunga တုိ႔ျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၅၄ မွာ Saprawnga ဟာ အလည္အပတ္ ေရာက္လာၿပီး Mizo Union Headquarter ကုိ  ျပႆနာရွာကာ စက္တင္ဘာ ၁၈ ရက္ေန႔မွာ Pu Lalsawia ကုိ ႏုတ္ထြက္ဖုိ႔ ဖိအားေပးလာပါေတာ့ တယ္။ သူ ႏႈတ္ထြက္ၿပီး အစုိးရသစ္ကုိ ဖြဲ႔စည္းတဲ့ အခါမွာ Saprawnga ဟာ CEM ျဖစ္လာၿပီး EM အျဖစ္ Lalbuaia ႏွင့္ Lalsawia ျဖစ္လာၾကပါတယ္။
ဆုိလုိတာကေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ ပညာတတ္မ်ားရဲ့ အဆင့္ရာထူး လုိလားမႈမ်ားဟာ အမ်ဳိးသား ကံၾကမၼာကုိ တစ္မ်ဳိးဖန္တီးေနႏုိင္ပါတယ္။ မီဇုိရမ္ကိစၥကုိ ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ သင္ခန္းစာယူႏုိင္ပါတယ္။ ပညာတတ္တုိင္း လုိလုိ သူတုိ႔ႏွင့္ ထုိက္တန္တဲ့ ရာထူးက လုိလားတတ္ၾကပါတယ္။ အမ်ဳိးသားေရး စိတ္ဓါတ္တကယ္မရွိပဲ၊ ေနာက္ခံဘ၀ႏွင့္ တကယ္မဆက္စပ္ပဲ ကုိယ္က်ဳိးအတြက္ အရွိန္အဟုန္ျမင့္ ေဆာင္ရြက္ေနႏုိင္ၾကပါတယ္။ မိမိတုိ႔ ခ်င္းျပည္ ဟာလဲ ပူး ၀မၼသူး ေမာင္ရဲ့ အမ်ဳိးသားစိတ္ဓါတ္ကုိ အဓိက အေျခခံကာ တည္ေဆာက္ လာၾက ရာ ယေန႔ ခ်င္းအမ်ဳိးသားေန႔ လုိ႔ ေခၚေ၀ၚသမုတ္ ထားတဲ့ ေန႔မွာ ေဒသခံ သူႀကီးမ်ားရဲ့ အာဏာကုိ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ပုိင္ဆုိင္မႈကုိ ေသာ္လည္းေကာင္း ရုတ္သိမ္း လုယူခဲ့ၾကပါတယ္။ သူတုိ႔ရဲ့ ကုိလုိနီ ကုိ စြမ္းစြမ္းတမံ တုိက္ခုိက္လာျခင္းကုိ အသိအမွတ္မျပဳေတာ့ပဲ သူတုိ႔ကုိ အမ်ဳိးသားေရးအတြက္ ပါ၀င္လာလုိမႈ ရပ္တန္႔ေစခဲ့ၿပီး ရလဒ္အေနျဖင့္ တစ္မ်ဳိး သားလုံး ကြ်န္သက္ရွည္ေစခဲ့ပါတယ္။ ရန္သူနဲ႔ ကုိယ့္လူ ခြဲျခား သတ္မွတ္ ႏုိင္မႈ လြဲေခ်ာ္သြားတဲ့အခါ တမ်ဳိးသားလုံးက ဒုကၡေရာက္ေနၾကရပါတယ္။
နယ္ခ်ဲ႕ အစုိးရေတြကုိ စြမ္းစြမ္းတမံ ေတာ္လွန္ခဲ့ၾကတဲ့ ခ်င္းအမ်ဳိးသား သူႀကီးမ်ားကုိ ဤေဆာင္းပါးျဖင့္ ဂုဏ္ျပဳအပ္ပါတယ္။     khonumthungburmese