၁၉၃၉ စက္တင္ဘာလ (၉) ရက္ေန႔ဟာျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရး ဗိသုကာ တနည္းအားျဖင့္ ျပည္ေထာင္စု တည္ေဆာက္ေရးကိုမ်ဳိးေစ့ခ်ေပးခဲ့တဲ့ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမ ပ်ံလြန္ေတာ္မူသည့္ေန႔ (၇၁) ႏွစ္ၾကာခဲ့ပါၿပီ။ သူ႔ေခတ္က တင္ေပးလိုက္တဲ့ သမိုင္းေပးတာဝန္ေတြကိုတနင့္တပိုးႀကီး ထမ္းေဆာင္ခဲ့တဲ့ လွပတဲ့ သမိုင္းေတြဟာ ဘယ္ေလာက္ဘဲၾကာၾကာေဆြးေျမ့မသြား၊ ကြယ္ေပ်ာက္မသြားဘဲ ရွင္သန္ေနဆဲ ျဖစ္ပါ တယ္။
ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမရဲ႕သမိုင္းေတြကို အင္အားေတြနဲ႔ ေခ်ဖ်က္ျခင္းကုိ ခံေနရေပမယ့္ သူ႔သမိုင္းကေတာ့သမိုင္းအျဖစ္ ရွိေနအုံးမွာပါ။ ေျပာရရင္ အႏွိမ္ခံသမိုင္းအျဖစ္၊ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ စာေရးဆရာ ပါရဂူ ဆရာတစ္ဦးက ၁၉၉၆ စစ္ေတြစာေပေဟာေျပာပြဲတခုမွာ “လြတ္လပ္ေရးအတြက္ မ်ဳိးေစ့ခ်ေပးခဲ့တဲ့ ဆရာေတာ္ျဖစ္ေပမယ့္ ေနာက္ပိုင္းမွာ ထိုက္တန္တဲ့ အသိအမွတ္ျပဳမႈ မရရွိခဲ့ပါဘူး။
ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ လြတ္လပ္ေရး ႀကဳိးပမ္းမႈအတြက္ တိုက္ပြဲဝင္တဲ့ ဆရာေတာ္ ႏွစ္ပါးရွိပါတယ္။ တစ္ပါးက ဦးဝိစာရ၊အားလံုးသိတဲ့အတိုင္း ေရႊတိဂံုဘုရား ေရွ႔မွာ ေၾကးရုပ္တုလုပ္ၿပီးထားတယ္၊ေနာက္တစ္ပါးက ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ၊ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမဟာ ဦးဝိစာရထက္အဆေပါင္းမၽားစြာ ႀကဳိးပမ္းလႈပ္ရွားခဲ့တယ္၊ ဒါေပမယ့္ အသိအမွတ္မျပဳခဲ့ၾကဘူး။ (ဖဆပလ) အစိုးရလက္ထက္မွာ ေရႊတိဂံုဘုရားေဘးက ကန္ေတာ္မင္းပန္းျခံကို ဦးဥတၱမပန္းျခံ လုပ္ၿပီးေတာ့ ပန္းၿခံထဲမွာ ဦးဥတၱမေက်ာက္ရုပ္တုထားရွိဖို႔ အစီအစဥ္ရွိတယ္၊ ေက်ာက္ရုပ္ထုေတာင္ ထုလုိ႔ၿပီးေနၿပီ။ အဲဒါဘယ္လုိျဖစ္သြားလဲ မသိဘူး။ ျဖစ္မလာခဲ့ဘူး။ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ ေက်ာက္ရုပ္တုဟာႏွစ္ေတြ ၾကာလာတဲ့အခါမွာ ပန္းပုဆရာ ဦးဟန္တင္ျခံကုိ ေရာက္သြားတယ္။ကြ်န္ေတာ္ ဦးဟန္တင္အိမ္ကုိ ေရာက္ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ကိစၥက အိႏၵိယ သာသနျပဳဆရာေတာ္ စျႏၵာမုနိရုပ္တု ေၾကာင့္ပါ။
အဲဒီညေနခင္းက ဘုရားႀကီးမွာ ဆရာေတာ္စျႏၵာမုနိရုပ္တုကုိ ေတြ႔ခဲ့တယ္။ ဆရာေတာ္ရုပ္တု ျဖစ္ေျမာက္ေရး ေကာ္မတီမွာကြ်န္ေတာ္လည္းပဲ ပါခဲ့တယ္။ အဲဒီ ရုပ္တုကုိ အိႏၵိယကုိ ပုိ႔မယ္၊ ဒါေပမယ့္ပုိ႔လို႔မရတာ ေၾကာင့္ ဒီမွာထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမ ရုပ္တုလည္းဒီအတိုင္းရွိမယ္ထင္တယ္။ “ႏိုင္ငံေတာ္ အေနနဲ႔ ထိုက္တန္စြာ ဘာေၾကာင့္အသိအမွတ္ မျပဳသလဲ၊ က်ေနာ္ ေလ့လာဖူးသေလာက္ ေျပာရရင္ ရခိုင္ေတြကေတာ့ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမဟာ ရခုိင္ျဖစ္လုိ႔ ခံယူၾကတယ္။
ရခုိင္လူမ်ဳိးျဖစ္တဲ့ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမဟာတကယ့္ေတာ့ ရခုိင္လူမ်ဳိးေတြကပါ သိပ္ၿပီးေတာ့ အသိအမွတ္ ျပဳခ်င္ၾကတာမဟုတ္ပါဘူး။ ရခုိင္လူမ်ဳိးေတြအတြက္ မလုပ္ခဲ့လို႔တဲ့။ အဲဒီအခ်ိန္တုံးကရခိုင္လူမ်ဳိးေတြဟာ ႏွစ္ထပ္ကြမ္း ကုိလိုနီဘ၀ပါ။ (၁၇၈၄) မွာရခုိင့္ႏုိင္ငံေတာ္ဟာ ျမန္မာ (ဗမာ) ႏုိင္ငံက ၀င္ေရာက္သိမ္းပုိက္မႈခံခဲ့ရတယ္။ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမကုိ (၁၇၈၉) မွာ ေမြးတယ္။ဆရာေတာ္ကုိ ေမြးဖြားလာတဲ့ အခ်ိန္မွာ ရခိုင္ေတြ ကုိလုိနီဘ၀မွာ (၉၅) ႏွစ္ဘဲရွိပါေသးတယ္။ (၁၇၈၄) ကုိ အေျခခံၿပီး တြက္ရင္ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမကတတိယမ်ဳိးဆက္မွာ ေမြးဖြားလာတဲ့သူ၊ ေျပာရရင္ ဆရာေတာ့္အဖုိး ကုိယ္တုိင္ရခုိင္ေတြရဲ႕ ထီးက်ဴိးစည္ေပါက္ ကုိယ္ေတြ႔ အေတြ႔အႀကဳံေတြကုိ ေျမးျဖစ္သူကုိေျပာျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္းပဲ ထင္ပါတယ္၊ ဆရာေတာ္ဟာ ရခိုင္ေတြရဲ႕ႏွစ္ထပ္ကြမ္း ကုိလုိနီ ဘ၀က လြတ္ေျမာက္ေရး တခုတည္းကုိ မၾကည့္ခဲ့ပါဘူး။ဒါေပမယ့္ ရခိုင္လူမ်ဳိးျဖစ္တဲ့ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမဟာ ရခုိင့္ႏုိင္ငံေတာ္ကုိလုိနီဘ၀က လြတ္ေျမာက္ေရးထက္ ဒီေန႔ ျမန္မာႏုိင္ငံလို႔ သတ္မွတ္ထားတဲ့ဧရိယာထဲမွာ ရွိေနတဲ့ ဘ၀တူ တုိင္းရင္းသားေပါင္းစုံ လြတ္ေျမာက္ေရးကုိေရွ႕႐ႈခဲ့တယ္။ အဲဒီအတြက္ လႈပ္ရွားခဲ့တယ္။ ဆုိေတာ့ အေျခ အေနအရေပၚေပါက္လာတဲ့ ပင္လုံထက္ေစာစီးစြာ ဆရာေတာ္က ျပည္ေထာင္စု စိတ္ဓာတ္နဲ႔ျပည္ေထာင္စု မ်ဳိးေစ့ကုိ ခ်ေပးခဲ့တယ္။
ျပည္ေထာင္စုတည္ေဆာက္ေရး ေရွးရႈမႈေတြနဲ႔လြတ္လပ္ေရး မီး႐ႈးတန္ေဆာင္ကုိ ထြန္းၫွိခဲ့တယ္။ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမရဲ႕ျပည္ေထာင္စု တည္ေဆာက္ေရး အေတြးအေခၚေတြေၾကာင့္ အဲဒီေခတ္ ရခုိင္ လြတ္လပ္ေရးအင္အားစုေတြဟာ ဆရာေတာ္ကုိ မႏွိက္ၿခဳိက္ၾကဘူး။ အဲဒီေခတ္ရဲ႕ ရုိက္ခတ္မႈေတြဟာဒီေန႔အခ်ိန္ထိ သက္ေရာက္မႈေတြ ပ်က္ျပယ္ေသးတာ မဟုတ္ေသးဘူး။ ဒါေပမယ့္ တခ်ဳိ႕ရခိုင္ အင္အားစုေတြ အဖြဲ႔အစည္းေတြက ျပည္ေထာင္စု တည္ေဆာက္ေရးလုပ္ခဲ့တဲ့ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမကုိ ရခုိင္ျဖစ္လို႔ ႏုိင္ငံအသိအမွတ္ျပဳမခံရတာကုိေတာ္လွန္တဲ့အေနနဲ႔ လႈပ္ရွားမႈေတြ လုပ္ၾကတာကုိ ေတြ႔ရပါတယ္။
ဒီေန႔ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ ခင္းခဲ့တဲ့လမ္းေၾကာင္းကုိ ခ်ီတက္ေနတဲ့ ဘုန္းႀကီးအခ်ဳိ႕ေတာင္ အသိအမွတ္ ျပဳခ်င္ပုံမေပၚပါဘူး။ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမရဲ႕ တနင့္တပုိးႀကီး ထမ္းေဆာင္ခဲ့တဲ့သမုိင္းေပးတာ၀န္ေတြကုိ ေတာင္ ေခ်ာင္ထုိးခ်င္ပုံပါဘဲ။
ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမရဲ႕ တုိင္းျပည္လြတ္ေျမာက္ေရးလႈပ္ရွားမႈ သမုိင္းေတြအရ ေကာက္ခ်က္ခ်ရရင္ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမဟာျပည္ေထာင္စု ဗိသုကာအျဖစ္ ေမာ္ကြန္းထုိးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ျပည္ေထာင္စုစနစ္နဲ႔ျပည္ေထာင္စု မတည္ေဆာက္ခ်င္သူေတြ ျပည္ေထာင္စု အမည္ခံၿပီး တျပည္ေထာင္စနစ္(သုိ႔မဟုတ္) ပဥၥမ ျမန္မာ ႏုိင္ငံေတာ္ကုိ တည္ေဆာက္ခ်င္သူေတြ အတြက္ေတာ့ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမကုိ ႏုိင္ငံေတာ္အေနနဲ႔ ထုိက္ထုိက္ တန္တန္ ဂုဏ္မျပဳဘဲဆက္လက္ခ်ဴိးႏွိမ္အုံးမွာကေတာ့ ေသခ်ာပါတယ္။
၁၉၉၆ စစ္ေတြ စာေပေဟာေျပာပြဲမွာ ဆရာပါရဂူက“ဆရာေတာ္ကုိ ေမ့မထားသင့္ပါ၊ စစ္ေတြမွာ ဆရာေတာ္ နာမည္နဲ႔ ခန္းမေဆာက္ၿပီးေၾကးရုပ္တုရွိတယ္၊ ကြ်န္ေတာ္ အမ်ားႀကီး ၀မ္းသာ ၾကည္ႏူးမိတယ္။ ဒီအတုိင္းအတာနဲ႔ အားမရပါ။ ႏုိင္ငံအတုိင္းအတာနဲ႔ လုပ္ေစခ်င္ပါတယ္” လို႔ စာေရးဆရာပါရဂူက ဆရာ ေျပာၾကားခဲ့တဲ့ မွတ္တမ္းကုိ က်ေနာ္ ေလ့လာ ဖတ္႐ႈခြင့္ ရခဲ့တယ္။
ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမကုိ ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရး၏တပ္ဦး၊ ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရး၏ မီး႐ႈးတန္ေဆာင္၊ ျမန္မာ့ လြတ္လပ္ေရး အစဦးဥတၱမ၊ ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရး၏ လင္းေရာင္ျခည္၊ အာဇာနည္ ဦးဥတၱမ၊ အၾကမ္းမဖက္လႈပ္ရွားမႈ ေခါင္းေဆာင္၊ အာရွေန၀န္း၊ အဖိႏွိပ္ခံအားလုံး၏ သေကၤတ စသည့္ဂုဏ္ပုဒ္ေတြဟာ စာထဲမွာ ရွိၿပီး လက္ေတြ႔ ဘာမွ မရွိခဲ့ပါဘူး။ ဆရာေတာ္လည္းဗုဒၶဘာသာ သေဘာအရ ၀ဋ္လည္ရွာတယ္နဲ႔ တူတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ၿမဳိ႕ေတာ္ရန္ကုန္မွာ ဦးဥတၱမလမ္း၊ ဦးဥတၱမပန္းျခံ၊ ဦးဥတၱမခန္းမ၊ဦးဥတၱမရုပ္တု ဘာမွ မရရွိခဲ့ဘဲ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ ေျပာခဲ့ဖူးသလို “ဂရက္ေဒါက္ဂတ္ဒ္ေအာက္” ဆုိၿပီး အဂၤလိပ္ဘုရင္ခံခ်ဴပ္ ကုိ ျမန္မာျပည္ကေနေမာင္းထုတ္ခဲ့တဲ့အတုိင္း ခုလည္းပဲ “ဦးဥတၱမ ဂတ္ဒ္ေအာက္” ဆုိၿပီးႏွင္ထုတ္ခံခဲ့ရေတာ့ ရခုိင္ျပည္ကုိ ျပန္လာခဲ့ရတယ္နဲ႔ တူပါတယ္။
ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမအေၾကာင္းေဆာင္းပါးေရးရင္းနဲ႔ အိႏၵိယႏုိင္ငံရဲ႕ လြတ္လပ္ေရးသမုိင္း ျဖစ္စဥ္ကုိသြားၿပီးေတာ့ သတိရမိတယ္။ ေနရူးကုိ အိႏၵိယ သမုိင္းဆရာေတြက အိႏၵိယႏုိင္ငံရဲ႕လြတ္လပ္ေရး ဖခင္ အျဖစ္ ေမာ္ကြန္းမထုိးဘူး။ မဟတၱမ ဂႏၵီႀကီးကုိလြတ္လပ္ေရးဖခင္အျဖစ္ ေမာ္ကြန္းထုိးခဲ့ၾကတာကုိ သတိရ သြားတယ္။ ကြ်န္ေတာ္တို႔ႏုိင္ငံက ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမကုိ လြတ္လပ္ေရးေမာ္ကြန္းထုိးဖုိ႔ အဆုိတင္သြင္းရင္ ေတာ္ေတာ္လည္း အုတ္ေအာ္ေသာင္းနင္း ျဖစ္သြားမလား မသိဘူး။ရန္ကုန္မွာ ဦးဥတၱမ ပန္းျခံကုိ ျပန္ရုတ္သိမ္း၊ ဦးဥတၱမ ရုပ္တုက ပန္းပုဆရာဦးဟန္တင္ရဲ႕ အိမ္ကုိ ေရာက္သြား၊ ဒီတစ္ခါ လြတ္လပ္ေရး ဖခင္အျဖစ္ ေမာ္ကြန္းေရးထုိးေပးဖုိ႔ ေတာင္းဆုိရင္ေတာ့ စစ္ေတြမွာရွိတဲ့ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမရဲ႕အထိမ္းအမွတ္ေတြအားလုံး ျပန္ၿပီးေတာ့ေတာင္ ရုတ္သိမ္းပစ္သြားမလားဆုိတာမေျပာႏုိင္ဘူး။
ဘာပဲေျပာေျပာ အင္အားရွိသူေတြဟာသမုိင္းကုိ အသစ္ျပန္ေရးႏုိင္ၾကေတာ့ အဲဒီလို အင္အားနဲ႔ သမုိင္းကုိအသစ္ျပန္ေရးရင္း တဖက္မွာလည္း သမုိင္းမွန္ေတြကုိ ေခ်ဖ်က္ပစ္တတ္ၾကတယ္။ဒါေပမယ့္ အမွန္တရားက ေတာ့ တေနရာမွာ ေခါင္းေမာ္ၾကည့္ေနမွာပါ။