α်α္းαူေαာ α‘αα္αာα : α်α္းαူေαာ α‘αα္αာααို α‘α
α¦းααα္းα
α်α္းαိုααိုα္αိုα္ႏွα့္ α‘αီးαα္αα္းα်α္αိွ αα်α္αူ α်ဳိး၊
αွα္းαူα်ဳိး၊ ααာαူα်ဳိးα်ားα ေαααိုαဲ့ျαα္းျαα
္αα္။
α်α္းαူα်ဳိးαိုα၏ α်α္းαူα်ဳိးαိုα္αာ ႏႈα္αာααα္αြα္ α်α္
းႏွα့္
αα်α္αα္ ေαြးα်α္းαီα‘αိုα်ားျαα
္αΎαျαီး ααုα္ျαα္αွ ααα့္
αူေαာα္းေαာα္αΎαားαွαα္ ααာျαα္αဲαိုααα္ေαာα္αာαဲ့α
α₯္α αီျαα
္ αူ αα်α္αα္
α‘ေαးαြားေα αိုα္ α‘αိုျαα
္αူ α်α္း αα္ αီαို αေα
ာα့္αဲ
αα္αα္ααီးႏွα္αΏαီး αα္းααီးαြα္ ေαာαွα္ေα်ာαα္αို αုα္ျαα္ αဲ့αα္။
αီျαα
္αူ α α‘αုိ ျαα္αဲ့ေαာ αွα္ေα်ာα‘ူαိုα္ α‘ေαာ္α‘αα္ αြα္αာαα္αို
αΎαα့္ျαီး α‘αိုααို αီွαိုα္ ေαာ့αွာ ααုα္αု αိုျαီး αα်α္ျαα္αြα္
ေααα
္αြားαဲ့αα္။ α‘αိုျαα
္αူ၏ ေျααာ αိုαΎαα့္ျαီး Khang (ေျααာ)αု
ေαααိုαဲ့αα္။ αα်α္αိုααα္ α‘ိα္ေαာα္αွ်α္ α‘ိα္ေαွααα္းαြα္
α‘αα္းααုαီးαα္α αဲြαα
α္း αဲ့αΎα αα္။ α‘αိααΈါα္αွာ α‘αိုျαα
္αူ ျαα္αာαွ်α္
ေααိုα္αα္α‘αြα္ျαα
္αα္။ α
ာေαးααာ (G.H luce)α ααာႏွα့္ αα္၊
αွα္းα
αα္αိုα α
α
္ျαα
္α
α₯္ α်α္းαူα်ဳိးα်ားαွα့္ αိα္αဲြα
αα္αံαြα္αိွαဲ့αΎααα္။ αိုαေαΎαာα့္ α်α္းαို αα္αွာ α်ေαာ္ αိုαααာႏွα့္
α‘α်α္းα်α္း၊ αူαα္ α်α္းျαα
္αα္αု αိုαာαွ α်α္းျαα
္ αာαα္αု αိုαα္။
αα
α
α αုαွα
္၊ ααိαူα္ αွα္αα္းαြα္ α်α္းαိုααို αူαီးαုေαးαားαားαα္αို
ေαြαααα္။ Carry & Tuck ၏ αွα္αα္းα‘α α်α္းα‘αα္αာααα္ ααုα္αာ αာα
ာαား
“αူ”αု α‘αိααΈါα္ααα့္ Jim or Jen αို ααာαူα်ဳိးα်ား α“α်α္း”αု α‘αံαြα္
ေαααိုျαα္း ျαα
္αα္။ α်α္းαြα္းျαα
္αα္ α်α္းαိုα ေααိုα္ αာေαα
ျαα
္αα့္α‘αြα္ α်α္းαြα္းαု ေαααိုαဲ့ျαα္းျαα
္ αα္။ αα αာα
ုααိုα္αီွ ααာ့
ေα်ာα္α
ာ α်ားαြα္ α်α္းα‘αα္ αာααို αွα္းαα္းα
ြာ α‘αံုးျαဳαဲ့ αα့္ α‘ေαာα္
α‘αားαိုα္αာα
ြာ ေαြααိွႏုိα္αα္။
αααα αုႏွα
္ ျαိαိαွ်α
αိα္းαိုα္α‘ုα္α်ဳα္ျαα္းαျαဳαီွ Chin-Kuki Lingustic People αာαာα
αား
ေα့αာေαာ αုေααီα်ားα α်α္း Chin αα္αံုα‘ေျαာα္းα‘αဲαို Khyeng, Khang,
Khlang, Khyang, Khyan, Kiayn, Chiang, Chi’en, Chien αူ၍ αုုိαΎααα္။ ေα‘αီ
αααα-αααα α‘αြα္း ααာျαα္αြα္ αာαိုαိα္ αα
္αွα္α‘ျαα
္ ေαာα္αိွαာေαာFather
Sangermomo α α်α္းαို Chien α‘ျαα
္ေαါα္းျαီး Chin Hill αို Chien
Mountain αု αွα္αα္းαα္αားαα္αို ေαြαααα္။ αααα αုႏွα
္αြα္
αိွα္α
αီးαားααူ α်α္းαို Kiayn αူ၍၎၊ αααα-αααα
αုႏွα
္αααα‘αၤαိα္ျαα္αာα
α
္α‘αြα္း Histroy of Burma ျαဳα
ု αα့္ α
ာေαးααာ
Phayer α α်α္းαြα္းαို Khyendweng αူ၍၎၊ αααα αြα္ Major Hughes α
၎၏α
α
္ေαးα‘α
ီαα္αံα
ာαြα္ Chin αူေαာ α
αားαံုးαို ααααံုးα‘αံုးျုααဲ့ αα္။
αိုαေαာα္ A.G.E New Land ααα္း ၎၏α
ာ α‘ုα္αြα္ “α်α္း”αူ၍ ေαးαားαဲ့αα္။
ေαါα္αာ α်α္αႈα္းαာ ေαါα္းαα္ α်α္းαိုα α်α္းျαα္αို
α‘ေျαα်ေααိုα္αΎααာαြα္ α်α္ေႏြး(Ciim Nuai)ေαααြα္ ေα αိုα္αΎααူ α်ားαို
αိုαီးα်α္း၊ Locom ေαααြα္ ေα αိုα္αΎααူα်ားαို Lusei၊ Lailun ေαααြα္ ေα
αိုα္αΎααူα်ားαို Lai α်ဳိးႏြα္α်ား ျαα
္αာαΎα αα္ αုေαးαားαဲ့αα္။ αα္αိွ
α်α္းαူα်ဳိး α်ားα‘αြα္ αိုαီး၊ αိုα္αီး၊ α‘αိႈ၊ α်ဳိး၊ αို α
αα့္ α‘αα္
αာαα်ား αေααေαးαီ α်α္း α‘αα္αα္ α‘α်ဳိးαား α‘αα္ျαα့္
αα္αα္ျαီးျαα
္ေαΎαာα္း Religion and Politics among the Chin People
α
ာα‘ုα္αြα္ α‘αိုα္α‘αာ ေαးαားαဲ့αα္။
αုααααၢ၏ αံုးျαα္α်α္ျαα
္αα့္
DPI/1316-03025 November 1992-9M α‘α α်α္းαူα်ဳိးαα္ ျαα္αာαိုα္αံ၊
α‘ိαα΅ိααိုα္αံαွα့္ ααၤαားေααွ့္αိုα္αံα်ားαြα္ ျαα္αႏွံαေααိုα္αΎαျαီး
ααα»ာ့αူαို်းα်ား α‘αα္αြα္ αူα်ဳိးαα်ဳိးα‘ျαα
္ α‘αိα‘αွα္ျαဳ
αα္αα္αိုα္αဲ့ျαီးျαα
္αα္။ αို့α‘ျαα္ αααα αုαွα
္ Unrepresented Nations
and People Organization (UNPO) αြα္αα္းα‘αဲြααα္ ျαα
္αာαဲ့αα္၊၊
αုုုုိα ျαα
္αါ၍αေαα αိုαီး၊ αိုα္αီး၊ αူαီး၊ αာαို၊ ေαါα္αိုα္၊ α်ဳိး၊
α‘αိႈ၊ αူαီး၊ ααူ၊ ααာ α
αα္ျαα့္ေαα ေαααΎα ေαာ α်ဳိးႏြα္α
ုα်ား ၏αα္αα္း
α‘αα္ αα္ “α်α္း” αα္ ျαα
္αα္။ ααုα‘αါ ေαααြα္း ၌ αာαα α‘ျαα္ျαα္္
αိုα္αာ αူαα‘αိုα္းα‘αိုα္း၌ α‘α်ဳိးαား α‘αα္ αာαααု αα္းα‘ျαα
္ αα္αα္ေαေαာ
“α်α္း”αူ ေαာ α‘αα္αာα αα္ αို၍αူαိα်ား αာျαီျαα
္ αα္။
α်α္းαိုααူαα္းေαα၊
α်α္းαိုα α
αα္ေαါα္αြားαာ αူαα္းေαααွα့္ α
α္α်α₯္း၍ α‘αူα‘α
α‘α်ဳိးα်ဳိးαိွαဲ့αα္။ αα်ဳိαα α်α္αံုαွ α
αα္ ေαါα္αြားαα္း αα္αာαဲ့αα္
αူ၍၎၊ αα်ဳိαα ααုα္ျαα္ α်α္αα္းαα္αွ αα္းαα္αာαα္αူ၍ ၎ αူααဲ့αΎααα္။
αို့ေαာ္αα္း ααိုα္းαါေαာαα‘ αုα
္ Groden Luce ေαါα္αာαα္းαြα္း αိုαααူ
α‘ေαွ့ေαာα္α‘ာαွαားαို့αα္ αိαα္ျαα္αာα‘ုα္α
ုαွ αα္းαα္αာαΎαျαီး
αိαα္ျαα္αာαို့αွာ ααုα္ျαα္αိွ αီ်αα္ Chi-an α‘ႏြα္αα္ျαα
္αα္αု
αိုαΎααα္။ α်α္းαို့αွာ αိαα္ ျαα္αာα‘ႏြα္ျαα
္ေαာေαΎαာα့္ α်α္းαိုα
αူαα္းေαααွာ αီ်αα္αိုα ေααိုα္αာ ααုα္ျαα္ αα္α
ု Kansu ေααျαα
္αဲ့ αα္။
αီα
ီ (αααα)αα့္αြα္ ααုα္ αိုαα ααΎαာαααα္ေαာα္ α်ဴးေα်ာ္
αိုα္αိုα္αျαα့္ ေαာα္αα္αိုα αျαα္းျαα္း ေαြαေျαာα္း αာαဲ့ αΎααα္။
αα်ဳိααα္ αိαα္αွာ ေααိုα္αΎαျαီး αα်ဳိααွာ ေαႊαီ ျαα
္၊ αံαြα္ျαα
္၊
αူαα္ျαα္αα္ α်ားαွာ၎၊ αα်ဳိααွာαူး ေαာα္း ေαာα္αΎαားαွ ျαα္αာျαα္αို့
αα္းαα္αာαΎα αα္αု αိုαΎααα္။
α်α္းαူα်ဳိးα်ားαα္
αြα္αိုαိြဳα္α‘ႏြα္αα္α်ား ျαα
္αΎα ေαΎαာα္းαို ေαွးေαာα္းαα
α₯α္း α‘ေαြα‘
αွα
္αွာ ေαြ αΎααူα်ားαွα့္ ααိုα္းαုေααီα်ား α‘αိုα‘α αα္ျααα္αိုαါα
α
ီαူαီα
္ (Luwis)ေαး αားေαာ“The tribes of Burma” Burma research Journal
No(4) α
ာα‘ုα္αြα္ α်α္းαူαို်းα်ားαα္ αြα္αိုαိြဳα္α‘ႏြα္αα္
α်ားျαα
္ေαΎαာα္း C.A Soppitt ေαးαားေαာ A short History of Kuki-Lusha
α
ာα‘ုα္၊ Lt.col.J.Shakespear ေαးαားေαာ The lushai-Kuki Clan. Carry &
H.N Tuck ေαးαားေαာ The Chin Hill ႏွα့္ F.K.Leman ေαးαားေαာ The strucrute
of Chin society α
ာα‘ုα္α်ားαြα္ α်α္းαူα်ဳိးα်ားαα ααုα္ျαα္αွ αα္းαα္
αာαΎααΏαီး αိαα္ျαα္αာ α‘ႏြα္αα္α်ားျαα
္ ေαΎαာα္း αိုαျαα္ α်α္းα‘α်ဳိးαား
αဲαွαα္း Pu sing Khaw Khai ေαးαားေαာ “The Chin Their Name and Tradition
α
ာα‘ုα္၊ (Central-CLCC Annual Magazine) α
ာα‘ုα္αွ αါေαာαα‘ေαါα္αာ
ေα‘းေα‘းαြα္ ေαးαားေαာ α်α္းαိုα၏ αႈααာαိ ႏွα့္ αႈαα္းေααေαာα္းαါး၊ Dr.
Vum Son ေαးαားေαာ Zo History α
ာα‘ုα္ ႏွα့္
α‘ျαားα်α္းα‘α်ဳိးαားေαာ္ေαာ္α်ားα်ားαွαα္း α်α္းαူα်ဳိးαိုααα္
ααုα္ျαα္αိαα္ေαααွ αα္းαα္αာαΎααΏαီး αြα္αိုαိြဳα္
α‘ႏြα္αα္α်ားျαα
္ေαΎαာα္း ααီααြα္αα္း αα္αံαΎααα္။
ျαိαိαွ်α
ြα္α
ံုα်α္းေαာ္ျαα်α္α‘α ααုα္ျαα္αွ αα္းαα္αာαΎααူα်ားαα္
α‘ုα္α
ုေαးα
ုαဲြαာ α‘ာα္αိုα္ (Altaic) ေα‘ာ္Γ³αိ-α‘ာαွαα
္ (Austro-Asiatic)၊
α‘α္-αူαိုαီαα္ (Indo-Europe) αွα့္ αိုα္αို αိαα္αα္
(Sino-Tibetan)α်ားျαα
္αΎααα္။ αိုα္αိုαိαα္αα္ α‘ုα္α
ုαြα္း၌
αα္-α်ဳိα္းαα
္ (Han-Chinese)၊ αီြ-α်ဳိα္းαα
္ (Hui-Chinese)၊ ααို-αα္
(Miao-Yan)၊ αိုα္း (Tai)၊ αိαα္-ျαα္αာ (Tibet-Burma) αူ၍ ျαα္αα္
α
ိα္ျαာαα္းαα္αာ αΎααα္။ ျαα္αာ့ααိုα္းα‘αုိα‘α Tibeto-Burma α‘ုα္α
ု αြα္
ααိုα္၊ ααာ၊ α်α္း၊ αα်α္၊ αားαူ၊ αီαူး၊ αိုαို αိုαို၊
αာααိုααါαα္αΎααα္။ ααα
α
αုαွα
္ α‘α္းααΏαဳိααို့ α‘αၤαိα္ αံααα္αΎαီး၏
α‘αြα္းαα္α‘ျαα
္ αိုα္αါαာ ေαာ αααΈαိα္ αူαီααူ
α်α္းႏွα့္αူαႈိα္းαူα်ဳိးα်ားαα္ α‘α္αိုα်ဳိα္းαား α‘ႏြα္αα္
α်ားျαα
္αΎαျαီး αူαီး၊ αာα၊ α်α္းα‘ႏြα္αα္ α်ားျαα
္ αΎαေαΎαာα္း αိαိွααα္αု
ေαးαားαားαါαα္။ Dr. Vum Son. Zo History ေαာ္ျαα်α္α‘α α်α္းα
αားေျαာα‘ုα္α
ု
αြα္ α‘αႈိ၊ α်ဳိး၊ αူαီး၊ αူαီး၊ αိုα္αီး၊ αီαို၊ αာααွα့္ αိုαီး
α
αα္αိုα αါαα္αΎα αα္။
α‘ေျαα် ေααိုα္αာαံု၊
α်α္းαူα်ဳိးαိုααα္ αိαα္ααုα္αွα့္ ျαα္αာျαα္αံုαာ
αူးေαာα္းα်ဳိα့္αွα္းαိုα ေα‘αီ (ααα)αြα္ ေαာα္αိွα‘ ေျαα်ျαီး ျαα
္αα္။
αααာα
ုαြα္ေαးαားေαာ αုαံေα်ာα္α
ာαြα္ α်α္း αို့ေααိုα္αာ
α်α္းαြα္းျαα
္αွα္းαို ေααျα αားαα္။ α်α္းαိုα αα္ ေα‘αီ
(αα)αာα
ုαွ(αα)αာα
ုα‘ αြα္းαွα္း၊ ααိαူαွα့္ ျαα္αာαို့ α်ဴးေα်ာ္
αိုα္αိုα္αႈ ေαΎαာα့္ ေαးαα္းαာ α်α္းေαာα္ αα္းαို့ α
ျαα္းျαα္းေαြαေျαာα္းေααိုα္αဲ့ααα္။
ေα‘αီ (ααα)αα့္αြα္ αံုαြာαΏαဳိα၊
α
α
္αိုα္းαΏαဳိα၊ α်α္းαြα္းျαα
္αွα့္ α§αာααီျαα
္αံုαာေαααို့
ေαာα္αိွေααိုα္ αာαΎααα္αို ေαွးေαာα္းαα₯္ေα်းαႈ α‘ေαြα‘αွα
္αွာေαြαူα်ားα
αααα αုαွα
္αြα္ αံုαြာαΏαဳိαα‘αီး၌ αူးေαာ္ ααိွေαာ α်α္းα‘α်ဳိးαားα်ား
α‘αံုးα‘ေαာα္ျαα
္αα့္ ေျαာα္αိုα္ျαα့္ ျαဳαုα္αားαα္ αα္းαူးαွα့္ ေျαα‘ိုး
α‘αိုα္းα‘α
α်ားα‘ား αΎαα့္ျαα္းα‘ားျαα့္၎၊ ေα‘αီ(αα
α)αα့္α
αုαံေαα္ေα်ာα္α
ာα်ားαြα္ “α်α္း” αူ ေαာ α‘αံုးα‘ႏႈα္း αံုးα
ဲြαဲ့ျαα္း αို
ေαာα္αႈ၍၎၊ α်α္းαြα္းျαα
္αူေαာ α‘ေααα‘ေαααα္αα္αွ်α္ ျαα
္αိုးα ေαွ်ာα္
α်α္းα‘α်ဳိးαားα်ား ေααိုα္αΎαျαα္းေαΎαာα့္αာ α်α္းαြα္းျαα
္αု α‘αα္αြα္
αဲ့ျαα္းျαα
္ႏုိα္αα္။ α်α္းαြα္းα်ဳိα့္αွα္းαြα္ α်α္းαုαား၊ α်α္းαြာ၊
α်α္းα
ု (αေααα
α
္αိုα္း)α
αျαα့္ αေα့αိုα္ ေαြααိွαိုα္ ေαးαα္။
ေα‘αီ(ααα) αေαေααၱαာαΏαဳိα α်α္αုα္းျαီးαα့္ေαာα္ ေα‘αီ (ααα)၌
αα္αိွျαα္αာျαα္α‘αြα္း αα္αိုး αΎααာαΎαီးေαာ αူα်ဳိးαံုးα်ဳိးαိုααွာ
ααာျαα္α‘αα္αိုα္းαြα္ α်α္းαူαို်း၊ α‘αα္αိုα္းαြα္ α်ဴαူα်ဳိααွα့္
ေα‘ာα္αိုα္း αဲαူးေαααြα္ αြα္αူα်ဳိးαို့ျαα
္αΎααα္။ αို့ျαα္ ေα‘αီ
(ααα-αα
α)αα့္αြα္ α်α္းαူα်ဳိးαα်ဳိααα္ αေαာ္ေαααို့
ေျαာα္းေαြααဲ့αΎααα္။ ေα‘αီ(αα)αာα
ုαြα္ αွα္းαူα်ဳိးα်ား αα္ေαာα္α်ဴေα်ာ္
αာ αျαα့္ α‘ေαာα္αα္ ေαာα္αα္းေαααို့ αα္ျαီး ေျαာα္းေαြαα‘ေျαα်αဲ့αα္။
α်α္းαိုααα္ αွα္းαို့α αααα
αုαွα
္αြα္ αေαးαΏαဳိααို
αα္ေαာα္ျαီးေαာα္αိုα္း αွαာ α်α္းေαာα္αို့ α‘ေျαα်ေααိုα္αာαα္
α်α္းααာαွα္α်ား၏ α‘αိုα‘α α်α္းαို့ α်α္းျαα္αို α‘ေျαα်ေααိုα္αΎααာαြα္
α်α္ေႏြး(Ciin Nuai)ေαααြα္ ေααိုα္αΎααူα်ား αို αိုαီး၊ αိုα္αြα္
ေααိုα္αΎααူα်ားαို αိုα္αီး၊ αိုαြ်α္း (Lo Com) ေαααြα္ ေααိုα္αူα်ားαွာ
αီαိုα်ဳိးႏြα္α
ု α်ား ျαα
္αာαΎα αα္။ ααα္းαΏαဳိααα္αဲαွ Khualsim
α်ဳိးႏြα္α
ုαα္ ေα‘αီ αα
αα-αα
αα α‘αြα္း၊ Zahau α်ဳိးႏြα္α
ုαα္ ေα‘αီ
αααα
-αααα α‘αြα္း α‘ေျαα်αဲ့αΎαျαီး αိုα္α်ဳိး ႏြα္α
ုα်ားαα္ αိုα္αြα္αူαို
α
ြα္ααြါαြားαΎαျαီး ေα‘αီ αααα
-αααα α‘αြα္း αားαါးαα္αို့၎၊ ၎αွααα့္ ေα‘αီ
αααα
-αααα α‘αြα္း αα္ααα္αα္αို့၎ α‘ေျαα်ေα αိုα္αΎααα္αု S.Za Peng α
ေαးαားαားαα္။ αα်ဳိααွာαူ ေαာα္αα္ႏွα့္ α‘ေαာα္ေαာα္αα္αို့ αα္αα္
ေျαာα္းေαြαα‘ေျαα် ေααိုα္αဲ့αΎα αα္။ ααုα်α္းျαα္αα္αြα္ α‘α¦းαံုး α‘ေျαα်ေα
αိုα္αΎααူα်ားαွာ αူαီး (αိုα) ααူ (Masho) α်ဳိးႏြα္α
ုα်ား ျαα
္αΎααာ
αိုα္αီးα်ဳိးႏြα္α
ုα်ား ေαာα္αိွ αာေαာα‘αါ ေαာα္αα္αို့ ေျαာα္းေαြα
αာαဲ့αΎα αα္αု ေαါα္αာ αုα္αြα္ (Dr. Vum Son) α (Zo History) α
ာα‘ုα္αြα္
ေαးαား αားαα္။ αါေαာαα‘ αုα
္ αွα္αα္းα‘α (αα)αာα
ုα‘αြα္း αူαီးα်ဳိးႏြα္α
ု
αα္ ααုαα္αိွ α‘ေျαα်ေα αိုα္αα့္ α‘αα္ ေαα၏ α‘ေαွαေျαာα္αα္
ေαာα္αα္းေααα်ားαြα္ α‘ေျαα် ေα αိုα္αဲ့αα္။ αΏαဳိα (Mara) α်ဳိးႏြα္α
ုαα္
(αα) αာα
ုα‘αြα္ ααိုα္αα္းα‘αိုα္α‘αာ ၌”αΏαဳိ”αα္းααါး αα္ေျαာα္ αဲ့αူး
αα္αု ααိုα္αာαာαα္α်α္းαွာ αိွαဲ့αူး αα္။ ၎αို့αα္
ααိုα္ျαα္αα္α‘ႏွံαα‘ျαား α
α
္αေαာα္း ေαာα္ αα္း ေαα (ααၤαာ ေααွ္α)
α်ားαြα္ α‘ေျαα်ေααိုα္αဲ့αΎααα္။
α်α္αဲα္αα္ α§αာααီျαα
္္ ႏွα့္
α်α္းαြα္းျαα
္α‘αΎαားαိွေျαျαα္α ႏွα့္ αုα္းျαα့္α်ား α‘αါα‘αα္ αα္αိြဳα္
(Patkai) ေαာα္αα္းαွ၊ ααၤαားαα္αα္ေα‘ာ္ ႏိုα္ααိုα္ေααα္αΎαား α‘αိ αြα္
αα္းေα ေαာေαာα္α်ား αါαα္α်α္ ျαα္ေαာα္α
ု ျαα္αာ αိုα္αံ၏ α‘ေαာα္αα္αြα္
αα္αိွαα္။ αိုα္းαွα့္ ျαα္αα္ α်ားα‘ားျαα့္ α်α္းျαα္αα္၊
α
α
္αိုα္းαိုα္း၊ αေαြးαိုုα္း၊ αဲαူးαိုα္း၊ α§αာααီαိုα္းαွα့္
ααိုα္ျαα္αα္α်ားαြα္ α‘ေျαα်ေα αိုα္αΎα αα္။ α‘ိႏိα΅ααိုα္αံαြα္
αီαိုးαα္ျαα္αα္၊ ααိαူαျαα္αα္၊ ααိαူαျαα္αα္၊ αα္ααာ αာျαα္ αα္၊
α‘ာαံျαα္ αα္α်ားαြα္ αံ်αႏွံαေααိုα္αΎααα္။ ααၤαာေααွ့္αိုα္αံαိွ
α
α
္ေαာα္းေαာα္ αα္းေαααြα္ ေααိုα္αΎααα္။ αူα¦းေα α‘ားျαα့္
αွα
္αα္းေα်ာ္αိွ αိα့္αα္αု αα့္αွα္းαα္။
αေαးαေαာ္ေαααွα့္ ေαာေαα၊
αေαးαေαာ္၊ α်α္းαြα္းα်ဳိα့္αွα္း၊ ေαာေαααα္ ျαα္αာαိုα္αံ α‘αြα္းαိွ
α်α္းαိုα၏ αူααာေααိုα္း ျαα္ျαα
္ αα္။ ေα‘αီ(αα )αာα
ုαာα
αွα္းαူαို်းαို့αααာαို α်ဴးေα်ာ္αိုα္αိုα္ျαီး ေαာα္αိုα္း α‘ေαာα
αα္ေαာα္ αα္းေαα၊ α‘ေαာα္ ေαာα္αα္ေαα၊ ေαာα္αα္ေααα်ားαို့
ျαα့္αဲ်ေααိုα္αဲ့αΎα αα္။ αα္αဲ်αα‘αၤαိα္αို့ α αααα
αုαွα
္ ααာျαα္
αိα္းαိုα္αိုα္αα့္α‘αါ ααα္α αေαးαြα္ျαα္αို α‘ုα္αု်α္ ေαာ αေαးေα
ာ္αြါး
αα္αα္း α‘αၤαိα္αα္αဲαို့ α်ေαာα္αြားျαီး α‘αြα္α‘αုα္αို α‘αၤαိα္α‘α
ိုးα
αိုα αိုα္αိုα္ေαးαြα္းαဲ့ αα္။ ααာαုαα္αံαု်α္α αိုα‘αိ်α္α
αေαးαို်α့္αွα္းαို “The Little Shan State of Kale” αု αα္α
ား
ααုα္αဲ့αα္။ ေα
ာ္αြားေαာα္αα
္αွα့္ ၎၏αူေαာ္ α‘αα္း ေαာα္αါαΎαီးα‘αΎαား
α‘ာααူαဲြျαα
္αာ ျαိαိαွ် α‘α
ိုးα α αααα αုαွα
္၌ ေα
ာ္αြားေαာα္αα
္α‘ား
αα္းα်ျαီး ၎αူေαာ္ α‘αα္း ေαာα္αါαΎαီးαို αααα αုαွα
္၊ αααါαီα (α)αα္ေα့၌
α‘α
ားαိုုးαα္းαα္ေαးαဲ့αα္။ ျαိαိαွ်α‘α
ိုးααα္ αိα္း αိုα္ αα္ေျααα
္α်ား
ျαα
္αΎαေαာ
(α) αေαာ္α်ဳိα့္αွα္းαို α‘αα္α်α္းαြα္း ααိုα္ α‘ုα္αု်α္ေαးေα‘ာα္၌၎၊
(α) αေαးျαα္ (Kalay State)αိုαူ ααိုα္α‘ေαးαိုα္ αα္ေαာα္αα္ေα‘ာα္αြα္၎၊
(α) ေαာေαααို α‘α
α¦းαိုα္း၌ αုαံααိုα္α‘ုα္αု်α္αႈ ေα‘ာα္၊ ေαာα္αိုα္းαြα္
ααုαၠဴ-α်α္းေαာα္αα္း ααိုα္ α‘αြα္းαိုα၎ αα့္αြα္းα‘ုα္α်ဳα္αဲ့αα္။ αααα
αုႏွα
္၌ α်α္းျαα္αα္ ျαိαိαွ်αိုαိုαီ αα္ေျααα
္ α်ားα αိုα္းαံαားျαီး
ျαα
္ αα္။ α‘α
αိုα္းαြα္ ျαိαိαွ်α‘α
ိုးαα‘ေαျαα့္ α်α္းျαα္αို
αိα္းαိုα္α‘ုα္α်ဳα္αα္ ααα΅αျαα္းျααဲ့ ေα။ “Despite the advocacy of a “
forward policy” or complete military occupation of the territory by the
frontier officer, the existing policy of “looses control and
conciliation” was reaffirmed in the belief that the expedition had
convince the Chin of the inadvisability of further raids on british
subjects…” ေαΎαာα္းαွာ α်α္းျαα္αα္ ေαာα္ αα္းα်ားျαα့္ ျαα့္αွα္ေαျαီး
ေαါα္းαိုα္ (Unprofitable, barren hill)ေαာေαΎαာα့္ ၎αိုαα‘αြα္ α‘α်ဳိးα‘ျαα္
ααိွαွαု αူαေαာ ေαΎαာα့္αα္ ျαα
္αα္။ ၎αိုα α‘ေαျαα့္ αα္ေျααα
္
α‘αာα‘αြα္ေαးေαး ေαααα
ီα‘α α‘ေαာα္α‘αα္ ေαာ္ျαα္း αွ်αာ ျαα
္αα္။
αိုα‘αိ်α္၌ ααာαα္းαα္းα်αံျαီးျαα
္αာ αေαးαွα္းေα
ာ္αြားαို
α‘αာα‘αြα္ေαးαိုα္ေαာ့αα္ ααုα္ေαΎαာα္း α်α္းေαါα္း ေαာα္α်ားα‘ေαျαα့္
αိαိွαာαα့္α‘αါ ၎αα္ေျαα‘ား ျαα္αα္αိα္းαိုα္αα္ α‘αြα့္α‘αါ ေαာα္းαု
αα္ျαα္ αူα αာαΎααα္။ α€αို့ျαα့္ α်α္းေαါα္းေαာα္α်ားα αေαးα ေαာ္ေαααွα့္
ေαာေα ααို α‘αΎαိα္ αΎαိα္ αိုးα
α
္αα္ႏြဲαဲ့αΎααα္။
αုိαျαα
္၍
Captain Raike α Deputy commissioner of upper Chindwin α‘ားေα
αြα္ျαီး
αိုαီးα‘αΎαီး α‘αဲα်ား αဲαွ αΎααာα‘αိွαံုး α
ီαα္းα‘αΎαီးα‘αဲ αိုα္αα္း (Khai
Kam) α‘ား ေαြααံုေαြးေႏြး ေα
αဲ့αα္။ α
ီαα္းα‘αΎαီး α‘αဲαα္ ၎αိုα္αိုα္ααြားαဲ
αူαဲေαာα္း(α)α¦း ေα
αြα္၍ ေαြααံုေα
αဲ့ αα္။ αααα αုαွα
္၊ αီαα္αာα
(αα)αα္ေαα၌ αေαး αုα္းαΎαီးေα်ာα္း၌ αွα
္α¦းαွα
္αα္ေαြးေႏြးαဲ့αΎααα္။ DC
α‘ေαျαα့္ ေα
ာ္αြားေαာ္ααါαΎαီးα‘ား αေαးα‘ုα္α်ဳα္ေαးαႈး (Governor of
Kale)α‘ျαα
္ α‘αိα‘αွα္ျုαေαΎαာα္း ၎ αα္ ျαိαိαွ်α‘α
ိုးαα‘ား αα
α₯ာαံαူျαα
္αာ Kam
Hau, Sizaang αိုα္α
ားαွα္α်ားα ေαာα္ေαာα္αြα္ αα္αα္ ααိုα္αိုα္αα္
α‘αα္၍ αိုα္αိုα္αါα ျαိαိαွ်α‘α
ိုးαα‘ား αα္ျုααα္αု αေαာαားαα္
ျαα
္ေαΎαာα္း၊ αα္းαီးαားေαာ α
α
္αံုααα္းα်ားαို αီα
ီαံ αα‘α္αွα္းαါα
α‘αΎαီးα‘αဲα်ား၏ αာαα္ αာ ျαα
္ေαΎαာα္း၊ αြα္ေαးαွ်α္αα္း ေα်ာ္ေαΎαးေαးα
αα္ျαα
္ေαΎαာα္း၊ α‘αု်α္α‘ားျαα့္αိုαွ်α္ αေαးαα္αို αα္αα္ααိုα္
ေαာ့αα္αွα့္ αြ်α္α်ားααα္းαီး ေαာ့αα္ ααိေαးျαီး
α‘αုαα္αα္αိုုα္αိုα္αားေαာ αြ်α္α်ားαိုαူ ေα
ာ္αြားα‘ား
ααားαα္α‘αိα‘αွα္αျုααီွ αα္းαီးαား αူα်ား ျαα
္αျαα့္ αα္αα္αား
αိွαိုα္ေαΎαာα္း၊ α
α
္αေαာα္း ႏွα့္ αေαးαΎαား αုα္αြα္ေαးαα္းေαΎαာα္း
αြα့္αားαိုေαΎαာα္း αွα့္ ေααာ ေαာα္ေαΎαာαို α
ူးα
α္းေα့αာαို ေαΎαာα္း
αα္ျααဲ့ αα္။ α်α္းαိုα္αα္α‘αြα္း αႈα္αွားαြားαာ αα့္α‘αါ α‘ေαွာα့္α‘αွα္
αေαးαα္αွα့္ αα္းျααွα့္ αူαီα်ားေαးαα္ ေαာα္းαိုαα္။
α်α္းαိုα္α
ားαွα္α‘αဲြαေαါα္းေαာα္ Tun Suang α ျαα္
αα္αုံαျαα္ေျαာαΎαားαာαြα္ α်ေαာ္αိုαα‘ေαျαα့္ αေαး α‘ုα္α်ဳα္ေαးαွဴးαွα့္
αိα္αα္αα္αံαြားαα္ျαα
္ေαΎαာα္း၊ α
α
္α ေαာα္းαα္းေαΎαာα္းαα္ Zomi
αိုα္αα္αျαα္αα္းαဲ Laimi αိုα္αα္αာ ျαα္αα္းαα္ျαα
္αျαα့္ Laimi
α‘αΎαီးα‘αဲα်ားαွα့္αာ ေαြးေႏြး αα့္ေαΎαာα္း၊ ၎α‘ေαျαα့္ Sizaang αα္ေျαα‘ား
ျαိαိαွ်α‘α
ိုးαα αာေαာα္α
ူးα
α္းျαα္းαို αα့္αြα္ ေαΎαာα္း၊
ေααာေαာα္ေαΎαာαိုαူ αြားေαာα္αြα့္ျαဳαိုα္ေαΎαာα္း၊ α‘αα္၍ αာေαာα္αဲ့αွ်α္
Sizaang α‘αΎαီးα‘αဲ α်ားαို ααဳိαα္α‘αိေαးαα့္ေαΎαာα္း၊ α‘ေαΎαာα္းαွာ
αေαးαူαα္α်ားαွα့္ αိα္းαα်ား αα္αျαα္ααိုα္ ေαာေαΎαာα့္ ျαα
္αα္
αုျαα္αα္ αα္ျααဲ့αα္။ ေαြးေႏြးαဲြ αေျαာα္ေα‘ာα္ျαα္αဲ့ αα္။
ေαာα္ααα္ αေαးαΏαဳိααွ α‘α္းαα္αိုα αြားေαာα္ျαီး Tlaisun Democritic
Council α‘αဲြααα္α Pu Con Bikု α‘ား αိα္ေαααဲ့αα္။ αααα αုαွα
္၊ αααါαီα
(α)αα္ေα့၌ Con Bik αα္ α‘α္းαα္αြာαို့ ααြားαဲ αα္α
α္αြာ Sihaun α‘αိ
αြားေαာα္ေαြααံုαα္။ ေαြးေႏြးαα့္ α‘ေαΎαာα္းα‘αာ α်ားαွာ Governor of Kale
α‘αိα‘αွα္ျုαျαα္း၊ αေαး ေααα‘ား Sizaang αို့α αိုα္αိုα္ျαα္း၊ α
α
္αေαာα္း-
αေαးαုα္αြα္ေαး αα္းေαΎαာα္းαα္ α်α္းျαα္α‘ေαွααα္ (Shan) Kale αွα့္
α်α္းျαα္α‘ေαာα္αα္ျαα္း α
α
္αေαာα္း α‘αΎαား αုα္αြα္ေαးαα္းααြα့္αα္αွα့္
ααာαα‘αα့္α‘ေαျαα့္ Tlaisun ေαာα္αα္းေαααို α
ူး α
α္းေα့αာαြα့္ျαဳ ေαးαိုα
αါαα္αα္။
Con Bik α‘ေαျαα့္ ျαိαိαွ်α‘α
ိုးαα ၎αα္ေျααိα္းαိုα္
αα္αို ααိααားαဲ့ေα။ αို့ေαΎαာα့္ ၎αိα
α₯α‘ား α‘ျαား ေαာα္α
ီαα္α်ားαွα့္
ေαြးေႏြးαွိαိႈα္းαိ်α္ေαးαα္ ေαာα္းαိုαဲ့ αα္။ α‘α
α္းα‘ေαးျαီးαံုး αα့္α‘αါ
Major Macgregor (α‘α
α္းα‘ေαးαα္ေαာα္αူ)α ၎αိုααို αိုα္αိုαေαးေαာ Gurkha
αံုျαံဳေαးαα္ α်ားαို ေααα္ေαာα္ျαိα္းေျαာα္ ေα
αဲ့αα္။ Tlaisun
αိုαα‘ေαျαα့္ ျαိααွ်α‘α
ိုးααα္αို့ αα‘α္αံွαွ်α္ α€αိုααΎαံဳααြα္αိွေαΎαα္း
ျαααိုα္ျαα္းαα္ျαα
္ αα္။ α€αိα
α₯αα္ Con Bik α‘ား α‘αြα္α
ိα္ α်α္ေα
αဲ့ αα္။
ျαိαိαွ်αိုαααူ α်α္းေαာ္αွα္ေαးα‘αဲြαα‘ား ျαဴαြα္αိုα္ αိα့္αα္αု αံုαΎαα္
αူααΎααα္။
α€α‘α
α္းα‘ေαးα‘ျαီး Captain Raike αα္ Gan Kaw Valley αို့
ααီးαα္αα္။ Haka αွα့္ Zokhua (Lai Tribes) α‘αΎαီးα‘αဲႏွα့္ေαြααံုαα္
αα္αြα္αဲ့ေαာ္αα္း Captain Egre ႏွα့္ ေαြααံုျαီး ေαΎαာα္း αိαိွαျαα့္
α
α
္ေαΎαာα္းျαα္ေαါα္αြားαα္။ Captain Egre αα္ Haka, Zokhua α‘αΎαီးα‘αဲ
α်ားαွα့္ ေαြααံုေαြးေႏြးαα္ αα္αား(α)α¦း ေα
αြα္αဲ့ေαာ္αα္း ၎αို့α‘αα္
(α)α¦း α‘αα္αံျαီး Zokhua α‘αΎαီးα‘αဲ α‘ေျαွာα္ααား (ααာα)၏ αား Shwe Hlaing
αα္ αူ့αိαα္၏ αူαီေαးααႈျαα့္ αြα္ေျαာα္ျαီး ααိုα္ေαာα္αα္းေαα αိုα
αြα္ေျαးαြα္ ေျαာα္ေα
αဲ့αα္။ α€α‘ျαα
္α‘α်α္αα္ Haka & Zokhua ၊ α‘αၤαိα္
αα္αံေαးαို αα္αိုααွ် ααိαိုα္αဲ့ေα။
Lai tribes αြα္
αα္αိုးαΎααာαΎαီးαားေαာ Hakha Bawi α ေαာαα္αို αိုα္αိုα္ျαီး (α)α¦း αို
αα္ျαα္αာ (αα)α¦းα‘ား αြ်α္α‘ျαα
္ αα္းαီးαဲ့αα္။ αိုα္αΎαီး Raikes αွα့္
Sizaang α‘αΎαီးα‘αဲ Khai Kam αိုαα‘αΎαား ေα
့α
α္ေαြးေႏြးαဲ့ေαာ္αα္း Khai Kam α
αေαးαိွ Shan αူα်ဳိးαို αိုα္αိုα္ αဲ့ျαα္αα္။ αα¦းαိုαα္ျαီး (α)α¦းαို
αြ်α္α‘ျαα
္ αα္းαီးαဲ့αα္။ αααα αုαွα
္ α‘ေα
ာαိုα္းαာαα Tlaisun
αိုαα‘ေαျαα့္ αေαးαြα္ျαα္αို ႏွα
္αΎαိα္ျαα္းျαα္းαα္αα္ αိုα္αိုα္αဲ့αα္။
ေα‘ာα္αိုαာαα‘αြα္း Tlaisun α ααΎαိα္၊ Sizaang ααါးαΎαိα္၊ Kam Hau αααΎαိα္
αိုα္ αိုα္ျαီး (αα)αα္α‘αြα္း α်α္းαူα်ဳိးα αွα္းαူαို်း(ααα)α¦းαို
αြ်α္α‘ျαα
္ αα္းαီးျαီး (αα)α¦း αα္ျαα္αα္။ (αα)α¦း αα္αာαေα
αဲ့αα္။
α€αိုαျαα့္ αα္းαα္αΏαဳိααို αိုα္ αိုα္α်α္ αီးαိုα္αဲ့ျαီး αေαးαΏαဳိααိွ
αူေαα‘ိα္ (αα)α‘ိα္ αီးေαာα္ျαာα် ေα
αဲ့αα္။
α‘ေျαα‘ေααိုαိုαိုးαြားေα
ေαာ
α‘α်α္αα်α္αွာ α်α္းαြα္း၊ ျαα္းျαံ၊ αုαံααိုα္α်ားαြα္ ျαိαိαွ်α‘α
ိုးα
αို αααα αုαွα
္α‘αြα္း αုα္αα္ααΎαြαူ ေαြα်ဳိးαΏαဴαα္းαားα‘ား Tlaisun
α‘αΎαီးα‘αဲ α်ားαံ αိုαံႈαြα့္ေαးျαα္းαα္ ျαα
္αα္။ αိုαျαα
္၍ ျαိαိαွ်α‘α
ိုး
αα Tlaisun α‘αΎαီးα‘αဲαံ ေαြα်ဳိးျαဴαα္းαားႏွα့္ α‘ေαါα္းαါ αိုααုိ
α‘α္αံွαα္ႏွα့္ Sizaang α‘αΎαီးα‘αဲ Khai Kam αံ ၎αα္းαီးαားေαား
α
α
္αံုααα္းα်ား ျαα္αα္αြα္ ေαးαα္ αာααံေαးαဲ့αα္။
၎αာααံαို
α်α္းေαါα္းေαာα္α်ားα‘ေαျαα့္ ျαα္ျαα္αား αား ျαα္းαα္αဲ့αΎααα္။ αေαး-α
ေαာ္αွα့္ αα္αေαါαα္αို αα္αံαိα္းαိုα္αα္ ျαα္αα္αΎααα္။
၎αိုαααိααူαိαα့္ α‘α်α္ααုαွာ α‘α္α‘ား αΎαီးαားေαာ ျαိαိαွ်αα္ေαြ
αိုα္းαံαားျαီး ααΎαာαီαာαα‘αြα္း αာေαာα္α်ဴးေα်ာ္ αိုα္αိုα္αာ αα့္
α‘ေαးျαα
္αα္။ ၎αိုαα‘ေαα White Chief α်ားα‘ား αြα္αα့္ααူ
αြα္းαွα္αိုα္αα္αု αူααΎα αα္။
αိုαα‘ျαα္ ααာαα္းα်ား αα္းα
ြα္ααα့္
α‘αိ်α္αα
ျαီး ααာαα္း αားααါး ၎αိုααα္ေα‘ာα္၌ αိုαံႈေα αα္α αေαΎαာα္း၊
α်α္းαူα်ဳိးα်ားα‘ေαျαα့္ αိုα‘αိ်α္αာααα္ αα္αα္ α‘α္α‘ားα‘ေαာ္α‘αα္
αိုα္αိုα္ αာαΎαျαီး ျαα
္αျαα့္ αα αာα
ုα‘ေα
ာαိုα္းαာαα
αွα္းαိုααိα္းαိုα္αဲ့ေαာ αေαး αေαာ္αွα့္ αα္αေαါေαα ααုαံုးαို
αွα္းαူα်ဳိးα်ားαα္αွ ျαα္αα္ααူαိုα္αα့္α‘αိ်α္α‘αါေαာα္းαု αူααဲ့αΎααα္α
αေαΎαာα္းαို့ေαΎαာα့္ α်α္း αူα်ဳိးα်ားα‘ေαျαα့္ αိုα္αံေαး
α‘ံαုαွα₯္αΏαဳိα္αိုα္ျαီ ျαα
္αα္။ αို့ေαΎαာα့္ αေαးα ေαာ္ေαααွ
αွα္းαူα်ဳိးα်ား α‘αြα္ ေျαျαα့္ααာαူα်ဳိး၏ α‘αာα‘αြα္ααူαα့္ α‘ေျαα‘ေααိ
αိုα္ ေαာα္ ေα
αဲ့ αα္။
α‘α
αူαα ျαိαိαွ်α‘α
ိုးααα္ αα္ေျααα
္α‘αာα‘αြα္
ေαးေαးေαααα
ီα်αွα္ျαီး αေαး-αေαာ္αွα့္ ေαာေααα်ား αို α‘αာα‘αြα္ေαးαံုαာ
α‘ေαာα္αα္ေαာ္ ေαာα္αြα္αဲ့ αα္။ Carry ၏ αွα္α်α္α‘α Unprofitable, barren
hills αို ျαိαိαွ်α‘α
ိုးαα αိα္းαိုα္αα္ α
ိα္ααူးαဲ့ေα။ αို့ေαာ္ Sizaang
α်α္းေαြα ေျαျαα့္αွ αီးαိႈαα်α္αီးျαα္း၊ αα္ျαα္ျαα္း၊
α‘αΎαိα္αΎαိα္ျαဳαုα္αဲ့αα္။ αိုαα္းαူ Sukte ေαြααα္း αေαာ္αြα္ျαα္αို
αိုα္αိုα္ျαα္း၊ Tlaisun ေαြα αေαးαြα္ျαα္αိုα္αိုα္ျαα္း၊ Hakha ႏွα့္
Zokhua αိုαα αα္αေαါαြα္ျαα္ αိုα္αိုα္ျαα္းαိုααα္ ျαိαိαွ်α‘α
ိုးαα‘ား
α်α္းျαα္αို αိα္းαိုα္ αα္ α‘ေαΎαာα္းαα္ αာေα
αဲ့ αα္။
ျαိαိαွ် – α်α္း α်ဴးေα်ာ္α
α
္
α‘αၤαိα္αိုααα္ α်α္းαဲα္αို ααိαα‘αΎαိα္ α်ဴးေα်ာ္α
α
္αα္ႏြဲαΏαီးαွ
αိα္းαိုα္αိုα္αဲ့αα္။ ααα α်ဴး ေα်ာ္α
α
္αို αααα αုαွα
္αွ
α
αα္αဲ့αΏαီးαုုαိαα်ဴးေα်ာ္α
α
္αို αααα αုαွα
္αွ α
αα္αα္ႏြဲαဲ့ျαα္αα္။
ααိα α်ဴးေα်ာ္α
α
္αို αααα αုαွα
္αွ α
αα္αα္ႏြဲαဲ့ျαα္αာ αααα αုαွα
္αြα္
α်α္းေαာα္α‘α်ားα
ုαို αိα္းαိုα္ျαီး ၎ေαααို α်α္းေαာα္αα္းα‘α္α₯αေαျαα့္
ျααာα္းα‘ုα္α်ဳα္αဲ့αα္။ αααα α αα္ေαာα္α α
ြα္αα္ေαး αူျαα့္
α်αွα္α်α္αွα္αား ေαာ ေααα်ားαို αααα၊ ေααΏαဳိαျαိαိαွ်α‘ုα္
α်ဳα္ေαးαွဴးα်ား α‘α
α္း α‘ေαးα α်α္αိα္းျαီး ၎α်α္αွα္αား ေαာ ေααα်ားα‘ား
αααα αုαွα
္αြα္ α‘ျαီးα‘αိုα္ αိα္းαိုα္αဲ့ αα္။
αααα်ဴးေα်ာ္α
α
္၊
αα်ာαα္α‘αြα္ ျαိαိαွ်αိုα္αံαား Winchester αα္
α်α္းαိုα္αα္αα္ေျαα‘αြα္း αα္αα္α
ိုα္ α်ဳိးαα္ αα္ေျαα်ဴးေα်ာ္αာαျαα့္
Pu Beng Khuai α¦းေαာα္ေαာ α်α္းαူαဲ ေαာα္းα်ားα ေαာα္းαုα္ αိုα္αိုα္ αာ
Winchester α‘ား α‘ေααα္ျαီး αူαααီး Merry Winchester αို α‘αွα္αα္း
αီးαဲ့αΎα αα္။ α€αိုαျαα့္ αααα-αα αုαွα
္α‘αြα္း Brigadier General
G.Boucher GB αα္ αα်ာα
α
္ေαΎαာα္း αို α¦းေαာα္၍αα္းေαာα္း၊ General Brown
Low CB. Captain Lewin αို့αα္ α
α
္αေαာα္းα
α
္ ေαΎαာα္းαို
α¦းေαာα္၍αα္းေαာα္း α်α္းေαာα္αို α်ဴးေα်ာ္αာαာαွ α‘αၤαိα္-α်α္း
αααα
α
္α
αα္ျαα
္ αြားαာαဲ့ αα္။ ၎α်ဴးေα်ာ္α
α
္αြα္ ျαိαိαွ်αα္αွ
αα္αα္α‘ျαα့္α‘α
ံု α‘α္α‘ား (α
αα)αါαα္αဲ့αα္။ αααα αုαွα
္ေαာα္αိုα္း
αိုα္αဲြα်ားαြα္ α‘α္α‘ား (αα
α-ααα)αα္ααို αူးαြα္αα္α‘ာα α¦းေαာα္ျαီး
α
α
္αေαာα္း ေαာα္αα္းαိွ ျαိαိαွ်αိုα္αြာααြာαို αိုα္αိုα္αဲ့ αာ αြာαား
(αα)α¦း ေααံုးαဲ့ျαီး (α)α¦း αါα္αာ ααိွαဲ့αα္။ (αα)α¦းαို α
α
္αံုααα္းα‘ျαα
္
αα္းαီးαိုα္αဲ့αα္။
αုαိαα်ဴးေα်ာ္α
α
္၊
αုαိαα
α
္αဲြαိုαူ
α‘αၤαိα္αα္αွဴး Major General White VC αွα့္ Virgadier General Farnce
αα္ααΈαိα္αိုα္αိုα α¦းေαာα္ျαီး αααα αုαွα
္၌ α
αα္ျαα
္αြားαဲ့αα္။
ျαိαိαွ်αα္αွ αΎαα္းαα္α‘α္ α‘ား α‘αွα္(αα) ေααααါးαα္၊ α‘ာαα္αα္αဲြα ႏွα့္
αα္α်ာαီ α
α
္αုαိα္α်ား αူးေαါα္းαါαα္αΎααα္။ α်α္းαူα်ဳိး α်ားαα္αွ Pu
Con Bik, Pu Khai Kam ႏွα့္ α‘ျαားေαာα္ αိုα္း
α်α္းေαါα္းေαာα္α်ားα¦းေαာα္ျαီး αေαး၊ αေαာ္α်ဳိα့္αွα္း αို
αာေαာα္α်ဴးေα်ာ္αူ αိုα္းααါးαားα်းα‘ား αုαံαိုα္ αိုα္αဲ့αΎααα္။
ျαိαိαွ်α
α
္ αα္αွ Surgeon Major Lee Queens α‘ား ျαိαိαွ်α‘α
ိုးαα
α‘αα့္α‘ျαα့္αံုး Victoria Cross (VC) αြဲα α‘α္αွα္းαံααα္α‘αိ
αိုα္αဲြျαα္းαα္αဲ့ αα္။
ααိαα်ဴးေα်ာ္α
α
္၊
ααိαα်ဴးေα်ာ္α
α
္αိုαူ αααα αုαွα
္α‘αြα္း ျαိαိαွ်α‘α
ိုးα αα္ α်α္းေαာα္α‘ား
α‘αα္αα် α‘ုα္α်ဳα္αα္ ေαααα
ီ α်αွα္ျαီးေαာα္αိုα္း L.t Stewart
α¦းေαာα္ေαာ ျαိαိαွ် αα္αြဲαα‘ား α
α
္αေαာα္း ေαာα္αα္းαွα့္ αားαါးα‘αΎαား
αုα္αြα္αα္းေαΎαာα္းαွာေαြαα္ ေα
αြα္αာαာαွ α‘α
ျုααဲ့ αα္။ α်α္း-αူေαွ
α
α
္ေαΎαာα္းαို αααα αွ α
α
္ေαΎαာα္းαံုး ေαΎαာα္းαဲြ၍ α်ဴးေα်ာ္α
α
္
α
αα္αဲ့αα္။
α်α္းαူαဲေαာα္းα်ားααα္း αြα္αြα္αံြ်αံြ် ျαα္αα္αုαံ
αိုα္αိုα္αဲ့αΎααα္။ ျαိαိαွ်αα္αွ α‘ေαွααα္α
α
္ α်α္αွာαို General W.P
Symons α α
α
္ေαΎαာα္း(α)ေαΎαာα္းαဲြ၍ αီ်αα္αိုα္αိုα္αα္။ α‘ေαွ့
αα္α
α
္α်α္αွာ ေျαာα္αα္α
α
္ ေαΎαာα္း αိုααိႈα္α
α
္ေαΎαာα္းαို Col. Skene α
α¦းေαာα္ျαီး α‘α္α‘ား αααα αါαα္αα္။ ေαာα္αိုα္းα
α
္ေαΎαာα္း (αα္αေαါ)αို
General WP Symons αိုα္αိုα္α¦းေαာα္ျαီး α‘α္α‘ား αααα αါαα္αဲ့αα္။
αိုαျαα္ αေαးαွα့္ ေαာα်ဳိα့္αွα္းေαααို ααၤαားေျαα်α္αα္αα္း
(αα)(αα)(αα) αိုαႏွα့္ αααα္ေျαα်α္ ေαာα္αိုααα္αα္း(α) αို့αါαα္αα္။
ααၤαားα
α
္α်α္αွာ၊ α
α
္αေαာα္းα
α
္ေαΎαာα္းαွ General VW Tregear α¦းေαာα္ေαာ
α‘α္α‘ား (αααα)αါαα္αα္။ ၎αို့αα္ αာα္αာαာαီ၊ αံုေα၊ αားαါး αα္းေαΎαာα္းαွ
αီ်αα္αိုα္ αိုα္αဲ့αα္။ ၎α
α
္ေαΎαာα္းαို α်α္းေαါα္းေαာα္ Pu Jahuata
ႏွα့္ Pu Hausata (Lungtian) αိုαα α¦းေαာα္ျαီး αုαံαိုα္ αိုα္αဲ့αα္။
αို့ျαα္ αα္αα္းαိုα္αဲြα‘αြα္း α်α္းေαါα္းေαာα္ αာα္αဲြ (ααြα္α‘ား၏ αီ)α
ျαα္းαα္α
ြာ ျαα္αα္αံုαံ αိုα္αိုα္αဲ့αာ ျαိαိαွ်αα္αဲြαႉး αိုα္α
αီးαα္
α်αံုး αဲ့αα္။ α
α
္αေαာα္းα
α
္ေαΎαာα္းαွ αααΈαိα္ Rundall ႏွα့္ αα့္ေαါα
α
္
ေαΎαာα္းαα္ αααα αုαွα
္၊ ေαော္αါαီα (αα)αα္ေα့αြα္ ေαြααံုαα္။
α‘ာαံα
α
္α်α္αွာ၊ αα်α
α
္ေαΎαာα္းαို Col. GJ Skinner αα¦းေαာα္ျαီး α‘α္α‘ား
(ααα)αါαα္αα္။ αα်ာα
α
္ေαΎαာα္း α
α
္αူα‘ျαα
္ α
α
္αုαိα္αα္αဲြαα‘ား (WW Daly)
α¦းေαာα္ျαီး αူαီα်ား၊ αα္α်ာαီα‘α္α‘ား (αα
αα)၊ ααိαူαီα‘α္α‘ား (ααα)၊ αားαα္
(αααα)αွα့္ αα္αα္(αα) αါαα္αα္။
α်α္း-αူေαွαိုးα
α
္αာαα‘αြα္း
ααα္αြα္αα္း ေα‘αီ αα αာα
ုαα့္α αွα္းαူαို်းα်ားαိα္းαိုα္ αားေαာ
α်α္းαြα္းα်ဳိα့္αွα္း α‘αြα္း ေααိုα္αΎαေαာ α်α္းαုα္α်ားαα္αα္း
ျαိαိαွ်αို့ αို αုαံαိုα္αိုα္αဲ့ αΎααာ αααα αုαွα
္၊ αီαα္αာα
(αα)αα္ေα့αြα္ αα္αα္α်αဲ့αΎααα္။ αααα αုαွα
္α‘αြα္း αာα္α‘ုα္αα္း α‘ုα္
α်ဳα္ေαာ Tlaisun (ααα္း)၊ αားαါးαွα့္ αူေαွေααα်ားαα္
ျαိαိαွ်αα္ေα‘ာα္αို့ α်ေαာα္αဲ့ αα္။ αိုα္းαα္၊ α
ုα္αဲ၊ αα္ေαာα္α
αα့္
αိုαီးα်ဳိးႏြα္α
ုα်ား၊ αိုα္α်ဳိးႏြα္α
ုαဲαွ αα္ααα္၊ αူα္αြါ၊ αα္αား၊
ေααα္ ေααα်ားαα္ αα္αα္α်αα္ ျαα္းαα္αဲ့αΎααα္။ α်ဳိးα်ဳိးႏြα္α
ု
α်ားျαα
္αΎααα့္ ααူ၊ αα္းαα္၊ αα္αα္αα္αွα့္ αူαီးေααα်ား αα္
ျαိαိαွ်αိုαα αα္ေαာα္α
ြα္αα္ျαα္း αျαဳေαးေα။
α€αိုαျαα့္ αααα
-αα
αုαွα
္ α်ေαာα္ေαာα‘αါ ျαိαိαွ်α α်α္းαိုα္αα္αα္ေျαα‘α်ားα
ုαို αိα္းαိုα္
αိုα္αα္။ αိα္းαိုα္ ျαီးေαာαα္ေျαα်ားαို αααααုαွα
္ α်α္းေαာα္αα္း α‘α္α₯
αေαျαα့္ α
αα္α‘ုα္α်ဳα္ αဲ့αα္။ αα္းα₯αေαျαα့္αα္ α်α္းျαα္
ေαာα္αိုα္းေαααွ ααိα္းαြα္းαေαးေαာ αα္ေျααα်ဳိα αြα္းαိွ ေα်း αြာα်ား
αိုေျααွα္α
ံαα
္ျαα္αီးαိွု့α်α္αီးαာ αααα αုαွα
္ ေαာα္αိုα္းαွာαာ
αိα္းαိုα္ α‘ုα္α်ဳα္ αိုα္αဲ့ αα္။
ααိα္းαြα္းαေαးေαာ ေααα်ားαို α‘ျαီးα‘αိုα္αိα္းαိုα္ျαα္း
ျαိαိαွ်α‘α
ိုးαα ααုαၠဴα်α္းေαာα္αα္းαα္၏ α‘ေαာα္αα္ αွα့္
α‘ေαာα္ေျαာα္αα္αိွ α်α္း ေαာα္ေα αα်ားαို αααα α‘αိ
ααိα္းαြα္းαေαးေαာαα္ေျαα်ားαု αα္αွα္αဲ့αα္။ ၎αα္αွα့္ αα္αိ αိα္α်α္း
αိα
α္ေαေαာ α‘ုα္α်ဳα္ျαီး α်α္း ေαာα္ေααα်ားαွ ျαိαိαွ်α‘αာαိွα်ားျαα
္αα့္
ααိုα္ေαာα္ αα္းαα္ α‘ေαးαိုα္၊ α်α္းေαာα္αα္းေααα‘ေαးαိုα္၊ αူေαွαα္
αα္αိုα္α်ားαံαို့ ျαိαိαွ်α‘α
ိုးαα αααα αြα္ αြα္αΎαားα်α္ α်ား
αုα္ျαα္αဲ့αα္။ ၎αြα္αΎαားα်α္αြα္ αααα αွα
αα္၍ ျαိαိαွ်α‘αာαိွα်ားαα္
α‘αိုαါ ααိα္းαြα္းαေαး ေαာαα္ αိုα αα္αွα့္ααီးαြα္ျαα္း၊
ျαα္αα္းαြားαာျαα္းαို ေαွာα္ α်α₯္α αα္ αု αားျαα
္α်α္
ααိα္းαြα္းαေαးေαာ α်α္း ေαာα္ α‘ား αα
ြα္αα္ေαးαူαို α်αွα္αဲ့αα္။ ၎ေα α
α်ားα‘ား α€αို့ ααိα္းαြα္းαေαးေαာ ေααα်ားα‘ျαα
္ αα္αွα္ျαα္းαွာ α€αα္ေျααα္
ααံြααΏαဳိးေαး αα့္ αα္ေျα α်ားျαα
္ျαα္းေαΎαာα့္ αα္းααီး၊ α‘αα္α‘αြα္
ေαာα္းαြα္ေα
αα္ α‘α
ိုးαα‘ေαျαα့္ ျαဳαုα္ေαး ααα္။ α€αα္ေျαα်ားαို
α‘ုα္α်ဳα္αα္α‘αာαိွα်ား αα္ααား ေαးα‘αြα္ ေαြαုα္ေαΎαးα်αံααα္။ ေαααိုα္αာ
α‘αα္α‘αဲ α်ားαွα့္ αα္αြα္αႈ αဲαα₯္းျαα္းα်ားေαΎαာα့္ αာေααိုα္းαα္း
αားαိုααွာ ျαိαိαွ်αို့ α‘ျαα္αြα္ α‘αြα္αα္ေαα္ေαာα္α် ေα၍ ၎αိုααို
ααာေαး ααα့္αာαα္αွာ α‘α
ိုးααြα္αိုαာ αα္။ αိα္းαြα္းααα့္αα္ေျαα်ားαွာ
αူα¦းေα α‘ေααဲ်ျαα္း၊ ααံြααΏαဳိးေαးျαα္းαိုαေαΎαာα့္ αုα္α်αα့္α
αိα္αွα့္
ααိွαα့္ α‘α်ဳိးα‘ျαα္ αာαိαိα့္αα္ααုα္။ ααα္αြα္ αα္း α€ေαα ေα
αိုα္းαα္းαားαိုααα္ ေαွးαα္၍ ေαα္ေαာα္α်αူα်ား ျαα
္ျαα္းαို့ေαΎαာα့္
α‘α
ိုး ၏α‘α်ဳိးα
ီးαြားαို αာေαာα္ ααိαါးααွ် αာααα္αံုး ေαြαုα္αူαα္းαံ၍
၎ေααα်ားαို αိα္းαြα္းα‘ုα္α်ဳα္αα္ αααိဳးα
ားαα့္αု ျαိαိαွ် α‘α
ိုးαα
αူααား αα္။
ααိα္းαြα္းαေαးေαာ α်α္းေαာα္ေααα်ားαွα့္ ααုαၠဴ α်α္း
ေαာα္αα္းαα္αိုα၏ αα္αိαိα္ α‘αိုα္း α‘ျαားαွာ α‘ေαာα္ αα္αြα္
αα္αα္αα္αΏαဳိα α‘ေαာα္αα္ (αα) αိုα္α‘αြာαြα္ αα္αိွေαာ αိαိုαိα ေαာα္
αိα္α‘αိျαα
္ ၍α‘ေαာα္ ေျαာα္αα္αြα္ αα္းαα္αွα‘ ေαာα္αα္αိုα္ (αα) α‘αြာαြα္
αα္αိွ ေαာ αီေαာα္း (Hilawng) αြာα‘αိျαα
္αα္။ ျαိαိαွ်α‘α
ိုးαα αααα αြα္
ေαာα္αူေαာ αα္း ေαာα္α
ာ αα္းα‘α ααိα္းαြα္းαေαးေαာ α်α္းေαာα္ေαααြα္
αြာေαါα္း (αα)αြာ၊ α‘ိα္ေျαေαါα္း (αααα) αွα့္ αူα¦းေα (αααα)α¦း αိွαα္။
ျαိαိαွ်α‘ုα္α်ဳα္ေαး ααα္ေαာα္αေαးေαာ α်α္းေαာα္ ေαααွာ ျαα္αေαααွα့္
α‘αα္α‘αြα္ ျαဳαုα္ျαα္း αα္းαါး၍ ေαွးαံုးαα္းαေα့ျαα
္αα့္
αα္α
ားေα်α
αα
္αွα့္ αြ်α္αα္းα
αα
္ αိုျαဳαုα္ေααဲαα္ ျαα
္αα္။
ေα်းαြာα‘α်α္းα်α္း αα္αူαွ်α္ ααΎαာαααα္ေαာα္αိုα္αိုα္ေα့αိွျαα္း၊
α€ေαααြα္ ျαိαိαွ် α‘ုα္α်ဳα္ေαး αေαာα္ေαးျαα္းαို α‘αြα့္ေαာα္းαူαာ
αူαိုးααα္းေျαးα်ား αြားေαာα္αိုαံႈေααα္ျαα္း၊ αα္αိαိα္ α်α္း
αိα
α္ေαေαာ α‘ုα္α်ဳα္ေαးα‘ေျαα်ျαီး ေα်းαြာαα်ဳိααိုαα္ αံαα္αံαါ
αα္ေαာα္αα္ျαα္း α်ားαို ေαြααိွααα္။ α€ေαααွα့္ αα္ααိα္αိα
α္ေααα့္
α‘ုα္α်ဳα္ေαးα‘ေျαα်ျαီး α်α္းေαာα္ ေααα်ားαို αα္ေαြα α‘ုα္αု်α္ααူ
ျαိαိαွ်α‘αာαိွα်ားααူ α‘αα္ေαာ္ျααါ α‘ေαΎαာα္းα်ားαို ေαာα္αွုα်α္ ၎αα္ α‘ား
αိုαဲ့αို့αα္αႊα္ αားျαα္းαို αေαΎααα္αဲ့αΎαေα။ ααိုα္ေαာα္αα္းα‘ေαးαိုα္၊
α်α္းေαာα္αα္းαα္αိုα္၊ αူေαွαα္ αα္αိုα္αိုαα αααα αွα
္ျαီးαိုα္းαြα္
α‘αိုαါααိα္းαြα္းαေαး ေαာ αα္ေျαα်ားαို αိα္းαိုα္ျαီး
α‘ုα္α်ဳα္ေαးα‘ေျαα်αα္ေαΎαာα္း ααိုα္αိုα္းαα္းαΎαီးαံ αα္ျααဲ့αΎααα္။
၎αိα
α₯αို ααိုα္αိုα္းαα္းαΎαီးα αα္းျαိ αိαွ်α‘αာαိွαံုးα¦း၏ αα္ျα
ေαာα္းαိုα်α္α်ားαို αူးαဲြေαာ္ျααွ်α္ ျαα္αာαိုα္αံ αုαα္αံ၏
α‘αြα္းαα္α်ဳα္ αံαိုααααα αုαွα
္ ေαေαααါαီα (αα) αα္ေα့ αြα္ α
ာα‘αွα္
ααα-α-αီ-α
ျαα့္ αα္αα့္ αα္ျααဲ့αα္။ αိုαေαာ္ αုαα္αံ၏
α‘αြα္းαα္α်ဳα္ααူ αိုေααα်ားαို αိα္းαြα္းαα္ ααိုα္αြα္းαဲေαျαဲ
α‘ေျαα‘ေαα‘αိုα္းαာ αားαိွ αα္αံုျαα္αဲ့ αα္။ α
αိα္α‘αုα္α‘α်α‘αα္းαံုးαွα့္
α
α
္α‘α္ α‘ားαို α‘αံုး αျαဳαဲ α‘αြα္ ααူαိα္းαူαိုα္ αα့္α‘αိ်α္၊ ေαααံ
αိုα္းαα္းαားα်ားαိုα္αိုα္ ျαိαိαွ်α‘ုα္α်ဳα္ ေαးαို αိုαားαာαα့္
α‘αိ်α္α်αွαာαွ်α္ ျαိα္းα်α္းα
ြာ αိα္းαူ α‘ုα္α်ဳα္αα္ αြα္αΎαားαားαဲ့αα္။
αိုαဲ့αို့ ျαိαိαွ်α‘αာαိွ α်ားα ααိα္းαြα္းαေαးေαာ α်α္းေαာα္ ေαααြα္
α‘ုα္α်ဳα္ေαး α‘ေျαα်αα္ αα္ျααာ αα္။
αααααြα္ α‘ိαα΅ိααိုα္αံ၌
ေαာ္αီαα္းαိုαျαဳျαα္ေျαာα္းαဲေαး α₯αေααို ျααာα္းαα္α‘αြα္ αုαα္αံα်ဳα္၏
α‘α
ိုးαα‘αဲြαα αံုးαα္းေααိ်α္ျαα
္αα္။ ျαα္αာαိုα္αံαα္ αိုα
α₯္αα‘ိαα΅ိα
αုαα္αံ α်ဳα္၏αα္ေα‘ာα္αံျαα္ αα္ααုα‘αα့္αြα္αာ αိွေαေαး ျαα္းေαΎαာα့္
αα္းα₯αေααα္ ျαα္αာαိုα္αံαွα့္αα္း α‘ααံဳးαα္αဲ့αα္။ ျαα္αာαိုα္αံ၌αα္း
ေαာαီαα္αိုα₯αေααို α‘ေαာα္α‘αα္ေαာ္αိုα္αα္ ααဳိးαα္းေααိ်α္၌ ααိα္းαြα္း
αေαး ေαာ α်α္း ေαာα္ေαααြα္ α‘ုα္α်ဳα္ေαးα‘ေျαα်αα္ ေαααိုα္αာ α‘αာαိွα်ား၏
αα္ျααာα်α္αို ျαα္αာαိုα္αံ αုααၤαံ၏ α‘α
ိုးα α‘αဲြαα αα္αေαာα‘ားျαα့္
α
ိα္αα္α
ားαဲ့ αα္ααူေα။
ျαα္αာαိုα္αံαိွ αα်α္၊ αွα္း၊ ααား
α‘α
αိွαα့္ α‘ျαားေαာ ေαာα္αα္းေααα်ားαြα္αူ α်α္းေαာα္
α‘α်ဳိαေααα်ားαဲ့αိုα ျαိαိαွ်α‘α
ိုးαα α‘ုα္α်ဳα္ေαးααူေαာα္αဲ αΎαာျαα့္α
ြား
αွα
္α်ဴαႈαားαဲ့αα့္αα္α်ား ααိွေα။ αα္းαိုα αွα
္α်ဴαႈျαα္း αွာ
α်α္းေαာα္ေααα်ားα
ြာαြα္ ျαိαိαွ်αိုα αα္ေαာေαာ ααံ αာα αα
α₯α္း α်ား
αα္းαဲ့ျαα္းαွα့္ αα္းေααα်ားαα္ ျαိαိαွ် α‘α္αါαာαို αα္αူαိုα္αα့္
αα
ိα္းαိုα္αံα်ားαွα့္ α‘ိαα΅ိααိုα္αံαွα့္ αာ αα္αိαိα္α်α္း
αα္α
α္ေαေαာေαΎαာα့္ αα္αိαိα္αိα
α္ ေααျαα့္ α
ိုးαိα္αြα္ααိွျαα္း α
ေαာ
α‘ေαΎαာα္း α်ားေαΎαာα့္ ျαα
္αα္။ α်α္းေαာα္ေαααွာαူ
ျαိαိαွ်αိုαိုαီျαα
္αα့္ α‘ိαα΅ိααိုα္αံαွα့္αာ αα္αိαိα္α်α္းαα္
α
α္ေαေαာေαΎαာα့္ αα္αိαိα္ျαႆαာαွα့္ ျαα္ααိုα္αံααုαုα αα‘ုα္α်ဳα္αေαးေαာ
α်α္းေαာα္ေααα‘α်ဳိαα‘ား αα္ေαာα္α
ြα္αα္αα့္ α‘αၱαα္ ααိွေα။ αိုαဲ့αို့
α‘ေαွာα္α‘αွα္ αα
ိုးαိα္ααဲ α
ိα္α်α
ြာ αွα
္α်ဴαႈ αားαိုα္ျαα္း
α‘ေαΎαာα္းα်ားေαΎαာα့္ ျαိαိαွ်α‘α
ိုးα αα္ ααုαၠဴα်α္းေαာα္αα္းαα္၏
α‘ေαာα္αα္ေαα αို αααα α‘αိ αိα္းαြα္းα‘ုα္α်ဳα္ျαα္း αျုααဲ့ေα။
αααααα»ာα
α
္αΎαီး ျαα
္αြားαိ်α္α‘αြα္း ααိα္းαြα္းαေαးေαာ
α်α္းေαာα္ေααα်ားα‘ေαးαို α‘ေαးααူ α
α₯္းα
ားေαာα္ αြα္αိုα္ျαα္းααိွαျαα့္
ေααၱαိုα္းαံ့αားαဲ့ αα္။ αααααα»ာα
α
္ αΎαီး ျαီးαံုးαα့္ေαာα္αြα္
ေαααိုα္αာα‘αာαိွα်ားα ααိα္းαြα္းαေαးαα့္ α်α္းေαာα္ေααα်ားα‘ေαΎαာα္းαို
α‘ာαာαိုα္α်ားαံ ျαα္αα္αα္ျαေαြးေαြးαဲ့αα္။ α‘ုα္α်ဳα္ေαးα‘ေျαα်ျαီး
ေα်းαြာα်ားαို ၎αα္αွ αူα‘α်ဳိααာေαာα္αိုα္ αိုုα္αာ αံုααα္းα်ား
αα္းαီးေααေαာα္αြားျαီး αြ်α္ျαဳαိုα္းေα
ျαα္း၊ ျαိαိαွ်α‘αာαိွα်ားα‘αြα္
ေααေαာα္ αြား ျαီး αြ်α္αိုα္းေα
ျαα္း၊ ျαိαိαွ်α‘αာαိွα်ားα‘αြα္
αိαα‘ာαွα့္ ေα်ာα
ာαို့ေαးαα့္ αုα္αα္းαို့αို ေαွာα္αွα္ေα ျαα္း၊
αူαိုးαါαα္းေျαးα်ား αြားေαာα္αိုαံႈေααα္ျαα္း α
αα္α်ားαို α‘ေαΎαာα္းျααာ
၎αα္αို αိေαာα္α
ြာ αိα္းαြα္းα‘ုα္α်ဳα္αြα့္ααα္ ျαိαိαွ်α‘ာαာαိုα္α်ားαံ
αα္ျααဲ့αΎαျαα္αα္။ ျαိαိ αွ်αိုα္ αံေαးα‘ာαာαိုα္ျαα
္ αα့္
αုαα္αံααα္αီ်αα္ααα္ေαါα္αα္ αααα ေαα ααααα္αြα္
αိα္αα္းα‘αာαိွαΎαီးα်ားαွα့္ ေααΏαဳိα၌ ေαြးေႏြးαာ ααိα္းαြα္းαေαးαα့္
αα္ေျαα်ားα‘ေαα αံုးααα
ြα္ αα္ေαးαူαို ျαα္αα္αဲ့αα္။ ၎ျαα္αα္ α်α္α‘α
ααα္ αααα αြα္ αုα္ျαα္αားαဲ့αα့္ α‘αိα္αျαα
္ေαာ ααိα္းαြα္းαေαးေαာ
αα္ေျαα်ားα‘αြα္း αိုα ျαိαိαွ်α‘αာαိွα်ား αံုးαျαα္αα္း αြားαာျαα္း
αျαဳααူ αα့္ α‘αိα့္αို ျαα္αိα္းαာ αွα
္αွα
္αွ်α္ ααΎαိα္ ၎ေααα‘αြα္းαို့
ααီးαြα္αα္αူ၍ ျαα္αα္αဲ့αα္။ αိုαိုαααီးαြα္αာαြα္
(α) α
α
္αုαိα္ (α
α) ေααေαာα္αြားαα္၊ αΎαα္ျαဴα
ြာαα္αံαα့္ ေα်းαြာαိုαာ αα္ေαာα္αွ်α္ αုαံαα့္ ေα်း αြာα်ားαို ေαွာα္αွားαα္၊
(α) α‘αΎαα္းαα္αα့္ α
αα
္αို αα္αိုα္ααွ်ေαွာα္αွားαα္၊
(α) ၎ေααα‘αြα္း ααီးαွα့္αာαြα္ α‘αြα္ေαာα္αံျαα္း၊
ေα်းαြာαူαΎαီးαα့္αားျαα္း၊ ααားα
ီαα္ ေαးαွα္ ျαα္း αို့αို αျုααα္၊
αိုαေαာ္ ေα်းαြာαူαΎαီး α်ားαိုα္ αိုα္α α‘αႈα‘αα္းα်ားαို α
ီαα္ေαးαα္
ေαာα္းαို αာαဲ့ αွ်α္ αျαα္းαα္αα္၊ α‘αြα္α‘ေαာα္α်ား ေαးαြα္းαာ αွ်α္αα္း
αျαα္းαα္αα္၊
(α) α‘αိ်α္αာααΎαာျαα့္αα္αို ααါαααားαα္၊ ျαိαိαွ်
α‘ုα္α်ဳα္αံု ေαာα္αိွαာျαα္းေαΎαာα့္ αံα
ားααα့္ α‘α်ဳိးေα်းαူးαို့αို
ေαာေျαာေαာα္αြα္αα္၊
(α
) αိα္းαြα္းျαီးα
αာααြα္ α‘ုα္α်ဳα္ေαး၊ ααားα
ီαα္ေαး၊ α‘αြα္ေαာα္αံေαးαိုααို αα္းαΎαα္α
ြာ α ေαာα္ αြα္αα္၊
(α) ေααα္αို α‘αြα္ျαα္αိုးαα့္ αူα်ဳိးျαα
္αျαα့္ ေααα္ ေαြααွ်α္
α‘αα္းααိα္းαα္၊ ေααα္αိွ αူαိုα၏ α‘αα္α
ာαα္းျαဳαုα္၍
αိုα္α
α္αုα္ေαးαα္αူ၍ αα္းေαααိုααα္ αွα့္ααီးαြα္αα့္ ျαိαိαွ်α‘ αာαိွ
α်ားα‘ား αြα္αΎαား αဲ့αα္။
αုαα္αံααာααိα‘ျαα
္ေαာα္αြα္ေαာ
α‘α
α္းα‘ေαးαဲြααα္αို αααα αုαွα
္၊ αΎααုα္α (αα)αα္αြα္ αα္αုα္αΏαဳိα၌
ေαααူα်α္းααာ αေαြး αိုα္းαα္းαΎαီး၊ ααိုα္αိုα္း αα္းαΎαီး၊
α်α္းေαာα္αα္းαα္α‘ေαးαိုα္၊ ααိုα္ေαာα္αα္းαα္ α‘ေαးαိုα္ႏွα့္
ααုαၠဴေαာα္αα္းαα္ ေαာα္αα္းαα္ α‘ီးαီαီ ေαααိြဳα္αိုα αα္ ေαာα္αဲ့αΎααα္။
၎α
α္းေαးαဲြαြα္ ααုαၠဴ α်α္းေαာα္αα္းαα္၏ αα္αိွα‘ေαးα‘αα္းα်ားαွα့္
ααိα္း αြα္းα ေαးေαာ α်α္းေαာα္αα္းαα္αိုαα‘ေαΎαာα္းαို αα္း αα့္
αြα္းေαြးေႏြးαဲ့αΎααα္။ ၎α
α္း ေαးαဲြαွ ααိα္း αြα္းαေαးေαာ
α်α္းေαာα္αα္းαα္αြα္ α‘ုα္α်ဳα္ေαး α
αα္α‘ေျαα်αα္၊ αα္းαα္ ၏ ေααα‘α်ဳိααို
ααိုα္αα္ ႏွα့္ ααုαၠဴα်α္းေαာα္αα္းαα္α်ားαွ αဲြေα α‘ုα္α်ဳα္αα္၊
ααုαၠဴ α်α္း ေαာα္αα္း αα္αို αေαြးαိုα္းαα္းαΎαီး၏ αိုα္ αိုα္α‘ုα္
α်ဳα္ျαα္းαွ αဲြαုα္αွ်α္ ααα္းααိုα္၊ α်α္းေαာα္αα္းαα္ α‘ုα္
α်ဳα္ေαးαြα္ αα့္αြα္းαα္ αံုးျαα္αဲ့αΎααα္။ αိုαဲ့αိုααဲြေαျαα္းျαα့္
ααိုα္αα္αြα္ αα္αြားαα့္ α်α္းα‘α်ဳိး αားαိုαα‘ား αααα α်α္း ေαာα္
αα္းα်ားα₯αေαျαα့္ α‘ုα္α်ဳα္ေαး၊ α်α္း ေαာα္αိွ α်α္းαိုα္းαα္း
αားα်ားαွα့္ ααိုα္αα္αြα္ αါαα္αြားαα့္ α်α္းα‘α်ဳိးαားαိုαα‘ား αေျααီ
α‘αြα္α်ား ေαာα္αံေαးα
ေαာ αိα
α₯αα္α်ားαို ေαာα္αြα္αα္ αိွေα ေαးαျαα့္
ααိα္းαြα္းα ေαးေαာ α်α္းေαာα္αα္းαα္αို αααα-αα αြα္αာ αိα္း
αြα္းα‘ုα္α်ဳα္αα္ αံုးျαα္αဲ့αΎααα္။
1 α်α္းα‘α်ဳိးαားαα္α¦း၏ α‘ေျααံα
α
္ααာαα္αα္းαα္αိုးαွ ေαာα္ႏွဳα္α်α္၊
2-α်α္းα‘α်ဳိးαားαα္α¦းαွ αုα္ေααα့္ αααα αုႏွα
္αုα္ α‘αွα္α
α₯္ α α်α္းα‘α်ဳိးαားα်ာαα္αဲα We are the Chin Article
3 In Joyful celebration of golden anniversary of Chin National Day by Rev. Dr. Chum awi, 70
4 mnthhdajhjbjhjhfhtkhaihsdjsahalall
5 Religion and Politics among the Chin People in Burma (1896-1949) by Dr L.H Sakhong 2000 αွ ေαာα္ႏွဳα္α်α္
6 No.8 Chin National Journal “ We are The Chin”, 26
7 Central-CLCC Annual Magazine (2005-2006) by Prof, Dr. Aye Aye Ngun, 26
8 No,8 Chin National Journal “We are the Chin” by Ye bawpi Chit (ba-ho-tha-nah choh), 27
9 No.8 Chin National Journal “We are the Chin” by Ye bawpi chit (ba-ho-tha-nah choh), 25
10 Central-CLCC Annual Magazine (2005-2006) by prof, Dr. Aye Aye Ngun, ေαာα္ႏွဳα္α်α္
11 No.8 Chin National Journal “we are the Chin” by Ye bawpi Chit ( ba-ho-tha-nah choh), 26
12Mizo chznchin, by B.Thanf Liana, ေαာα္ႏွဳα္α်α္
13 Religion and Politics among the Chin People in Burma (1896-1949) by Dr L.H Sakhong 2000 αွ ေαာα္ႏွဳα္α်α္
14 Mizo chznchin, by B.Thang Liana, 47
15 Zo History by Dr Vom Son,
16 Luce, G H 1889-1979 phase of pre-pagan Burma, 90
17 α်α္းαဲα္αြဲαα
α္းα‘ေျααံα₯αေααႈαΎαα္း (α) α
18 The Matu tribe history and culture, By Ram Ngai, 2
19 Religion and Politics among the Chin People in Burma (1896-1949) by Dr L.H Sakhong 2000 αွ ေαာα္ႏွဳα္α်α္
20 α်α္ေαြးαေαာα္၊ αααα-αα α‘αြα္း α‘ုα္α်ဳα္ေαး α‘ေျαα‘ေα αွ ေαာα္ႏွဳα္α်α္