ရာဇာဓိရာဇာ ေရးသားသည္။

Picture: Massacres in the Eastern Turkey: Thousands of Armenians burnt alive by Turks in a Catholic Church in Adana. Illustrator Achille Beltrame (1871-1945), from La Domenica del Corriere, 16th-23rd May 1909. (Photo by DeAgostini)

ပံုက ေတာ့    အီတလီႏိုင္ငံမွ    အပတ္စဥ္    ထုတ္သတင္းစာျဖစ္တဲ့ ‘လာ ဒိုမန္နီကာ    ဒယ္လ္ ေကာ္ရဲရာ’   ရဲ့ နာမည္ေက်ာ္   မ်က္ႏွာဖုံးမွာ   ပါတဲ့ ‘အဒါနာ’ ျမိဳ႕က    ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာေသာ     အာေမးနီးယန္း
ကတ္သလစ္   ဘာသာဝင္ေတြကို   တူရကီလူမ်ိဳး (တာ့က္)   ေတြက ဘုရားေက်ာင္းထဲပိတ္ျပီး အရွင္လတ္လတ္ မီး႐ိႈ႕သတ္ေနတဲ့ပံုပါ။

ေထာင္နဲ႕ခ်ီျပီးသတ္ရတာဆိုေတာ့ အေတာ္ကို ၾကာပါတယ္။ ရန္စလိုက္ မီးကြင္းပစ္လိုက္နဲ႕ တစ္ရြာျပီး တစ္ရြာ မ်ိဳးျပဳတ္ေအာင္ သတ္ရတယ္နဲ႕တူပါတယ္။ ၁၉၀၉ ခု ဧျပီလက စလိုက္တာ ဆယ္ရက္ နီးပါးၾကာျပီး အာေမးနီးယန္း ၂၅၀၀၀ ေက်ာ္ အသတ္ခံရ ျပီးမွဘဲ ရပ္သြားခဲ့ပါတယ္။

ပံုကိုၾကည့္လိုက္ရင္ မီးေလာင္လို႕ အေပၚက ျပဳတ္က်လာတဲ့ ထုတ္တန္းေတြ၊ ေၾကာက္လန္႕ တစ္ၾကားေအာ္ဟစ္ေနတဲ့သူေတြ၊ ေသြး႐ူးေသြးတန္းနဲ႕ ဆုေတာင္းေနတဲ့သူေတြ၊ ကေလးငယ္ကို ခ်ီထားရင္း လိပ္ျပာလြင့္မတက္ ခံစားေနရတဲ့ မိခင္တစ္ဦးနဲ႕ တစ္ေယာက္ကိုတစ္ေယာက္ အားကိုးတၾကီး ဖက္ထားတဲ့သူေတြ၊ ေနာက္ဆုံးအခ်ိန္မွာ တစ္ေယာက္နဲ႕တစ္ေယာက္ အားေပး စကား ေျပာေနတဲ့ လင္မယားလို႕ယူဆရတဲ့ သူႏွစ္ေယာက္ စသျဖင့္ သူတို႕ေတြရဲ့ ေၾကကြဲစရာေနာက္ဆုံး ခရီးကိုျမင္ရမွာပါ။

သတိထားၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ေယာကၤ်ားအမ်ားစုဟာ တူရကီ အေခၚဖက္ဇ္ (သို႕) တာဘူ႕ရွ္လို႕ေခၚ တဲ့ ေခါင္းေပါင္းအနီေတြ ကို ေဆာင္းထားျပီး မိန္းမအမ်ားစုဟာ ဟိုင္ဂ်ဘ္ ဆိုတဲ့ ေခါင္းစည္း တဘက္မ်ိဳး ပတ္ထားတာကို ေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။ (ဒီေနရာမွာ ဥေရာပသူ ပ်ိဳပ်ိဳအိုအိုတို႕ ေဆာင္းေလ့ရွိတဲ့ ဝွင္ပယ္နဲ႕ မွားေကာင္းမွားႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဝွင္ပယ္ ကေတာ့ ခရိယာန္မာသာေတြ စစၥတာေတြ ဝတ္တာမ်ိဳးပါ။) ဒီမွာ အထူးေျပာခ်င္တာက အဲဒီအခ်ိန္က ကတ္သလစ္ဘာသာဝင္ အာေမးနီးယန္းေတြဟာ ဘာသာ မတူေပမယ့္လည္း တူရကီ လူမ်ားစုရဲ့ အဝတ္အစားကို ဝတ္ေနျပီ၊ အာရပ္ဆန္တဲ့ တူရကီ ယဥ္ေက်းမႈ နဲ႕ လိုက္ေလ်ာညီေထြ  ေန ေနၾကျပီဆိုတာပါဘဲ။

ဒီေနရာမွာဒီလိုလူမ်ိဳးတုန္းသတ္ျဖတ္မႈနဲ႕ပါတ္သတ္ျပီး တူရကီေတြ ဘာေၾကာင့္ဒီလိုလုပ္ရတာလဲ၊ သူတို႕ ဟာ လူမ်ိဳးၾကီးဝါဒီေတြလား၊ မ်က္ကန္းမ်ိဳးခ်စ္ေတြလား၊ ဘာသာေရးအစြန္းေရာက္ေတြလား၊ ဒါမွမဟုတ္ မင္းသားေခါင္းေဆာင္းထားတဲ့ ဘီလူးေတြလား၊ ဘာလို႕ဒီလို ၾကမ္းၾကဳတ္တဲ့ လူမဆန္တဲ့ လုပ္ရပ္ ကို က်ဴးလြန္ရတာလဲ ဆိုတာကို နားလည္ႏိုင္ဖို႕  သမိုင္းေၾကာင္းကို ျပန္လည္ သုံးသပ္ၾကည့္ ရ မွာျဖစ္ပါတယ္။

ေတြ႕ရွိထားတဲ့ မွတ္တမ္းမ်ားအရ ‘အဒါနာ’ ျမိဳ႕ဟာ ခရစ္ေတာ္မတိုင္မီ ႏွစ္ေပါင္း ၆၀၀၀ေက်ာ္ ကတည္းက ရွိေနျပီလို႕ဆိုပါတယ္။ ေနရာ အတိအၾက ေထာက္မျပႏိုင္ေပမယ့္ ဆူမားရီးယန္းေတြရဲ့ ‘ ေဂးလ္ဂါမက္ရွ္’
ကဗ်ာရွည္ၾကီးမွာ ‘အဒါနာ’ ဆိုတဲ့ေနရာ အေၾကာင္းေဖာ္ျပထားတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ ဟစ္တိုက္တို႕ရဲ့ ကဘၻာေက်ာက္စာမွာ ေတာ့ ဘီစီ ၁၃၃၅ ေလာက္မွာ ဟစ္တိုက္ဩဇာခံ ကဇၨဳဝတၱနမင္းေတြ အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ျမိဳ႕လို႕ ေဖာ္ညြန္းထားပါတယ္။ အဲဒီတုန္းက ေနခဲ့ၾကတဲ့ လူေတြကို ေတာ့ ဒါႏူဏ လို႕ေခၚပါတယ္တဲ့။ ဒီလိုနဲ႕မင္းအဆက္ဆက္ေျပာင္းလာခဲ့ရာမွာ အဆီးရီးယန္းေတြ၊ ပါရွန္း (အီရန္) ေတြ၊ အလက္ဇန္းဒါးဘုရင္ ေခါင္းေဆာင္တဲ့ ဂရိေတြ နဲ႕ အာေမးနီးယန္း ဘုရင္ေတြ ႐ိုမန္ဘုရင္ေတြ ဟာ ေနာက္ႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀၀ အတြင္းမွာ ‘အဒါနာ’ ကို ကိုယ္စီ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ၾကပါတယ္။

(၇) ရာစု မွာေတာ့ ႐ိုမန္တို႕ရဲ့ ဘိုင္ဇန္တိုင္း အင္ပိုင္ယာ ထဲက ‘အဒါနာ’ျမိဳ႕ကို အာရပ္ေတြက တိုက္ခိုက္ သိမ္းပိုက္ခဲ့ပါတယ္။ (ေရးထားတဲ့ အထဲေတာ့ သိမ္းပိုက္တာဘဲပါတယ္၊ တိုက္ခိုက္တာမပါ ပါဘူး။ အာရပ္ေတြ မတိုက္ဘဲ သိမ္းလို႕ရခဲ့တဲ့ျမိဳ႕ဆိုတာမရွိသေလာက္ ဆိုေတာ့ ဒီမွာလည္း ဆီေလ်ာ္ေအာင္ တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္တယ္လို႕ပဲ ျမန္မာမႈျပဳလိုက္ပါတယ္။)

ထူးဆန္းတာက အဲဒီေခတ္က အာရပ္သမိုင္းပညာရွင္တစ္ေယာက္ ကလည္း ‘အဒါနာ’ ဆိုတဲ့နာမည္ဟာ တမာန္ေတာ္ ယာ့ဇီနီ ရဲ့ ေျမးျဖစ္သူ အက္ဇီနီ ရဲ့ နာမည္ကေန ဆင္းသက္လာတာပါလို႕ အခ်ိန္ကိုက္ မွတ္တမ္း တင္ခဲ့ေသးတယ္လို႕ဆိုပါတယ္။ ဒါဟာလည္းေလွပ်က္ရာဇဝင္ တစ္မ်ိဳးလို႕ဆိုရပါမယ္။

အာရပ္တို႕လက္ထဲမွာ ႏွစ္ ၂၀၀ ေလာက္က်ဆင္းခဲ့ျပီးတဲ့ေနာက္ ခရစ္ေတာ္ေမြးဖြားျပီး ႏွစ္ေပါင္း ၉၆၄ႏွစ္ အၾကာမွာေတာ့ ‘အဒါနာ’ကို ခရိယာန္ ဘိုင္ဇန္တိုင္းေတြကျပန္သိမ္းပိုက္ခဲ့ေပမယ့္ ၾကာၾကာ မထိန္းႏိုင္ဘဲ တူရကီတို႕လက္ထဲျပန္ေရာက္ခဲ့ျပန္ပါတယ္။ အဲဒီေနာက္ နွစ္တစ္ရာေလာက္ၾကာေတာ့မွ ပထမ ခ႐ူးဆိဒ္ အတြင္း ‘အဒါနာ’ ဟာ ခရိယာန္ေတြလက္ထဲျပန္ေရာက္ခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ ခရိယာန္ စီလီစီယာ တိုင္းျပည္က ဘုရင္ ပထမလီယို ေခါင္းေဆာင္တဲ့ အာေမးနီးယန္း တပ္ေတြ က ျမိဳ႕ကိုျပန္ျပီး သိမ္းပိုက္ခဲ့ ပါ တယ္။

ေနာက္ထပ္ႏွစ္ ၂၀၀ တိုင္ အာေမးနီးယန္းျမိဳ႕အေနနဲ႕ရပ္တည္ခဲ့ျပီးတဲ့ ေနာက္ တတိယကြန္စတန္တင္း လက္ထက္ ၁၃၅၉ခု မွာ စစ္မက္ျဖစ္ပြါး လိုျခင္းမရွိတဲ့အတြက္ ဘုရင္က ‘အဒါနာ’ ကို အီဂ်စ္ေစာ္ဘြား မမ္လြတ္ခ္ လက္ထဲအပ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီေနာက္ပိုင္းမွာ ေစာ္ဘြားကတူရကီလူမ်ိဳး ေတြကို ‘အဒါနာ’ မွာ အေျခခ်ခြင့္ ေပးခဲ့တယ္၊ ေအာ္ဟူ႕ဇ္ အႏြယ္ဝင္ ရာမာဒန္နစ္ မိသားစုက ၁၅၁၇ အထိ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့တယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ ဒါကိုၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ တူရကီလူမ်ိဳးေတြ အဲဒီျမိဳ႕မွာအရင္ကမရွိခဲ့ဘူး ဆိုတာ သိႏိုင္သလို အဲဒီအခ်ိန္မွာေတာ့ ကုလားအုပ္ကိုတဲထဲ ေခါင္း ေပးဝင္ျပီးသားျဖစ္ေနျပီဆိုတာသိႏိုင္ပါတယ္။ ‘အဒါနာ’ ဟာ ၁၅၁၇-မွာေတာ့ ေအာ့တိုမန္တူရကီတို႕လက္ေအာက္ေရာက္ခဲ့ျပီး၊ ၁၉၁၈ အထိ ႏွစ္ေပါင္း ေလးရာ ေက်ာ္ ေအာ့တိုမန္ အင္ပိုင္ယာရဲ့ လက္ေအာက္ခံ ျမိဳ႕ျဖစ္ခဲ့ရပါ တယ္။

ဒီေနရာမွာ စဥ္းစားစရာက ေအာ့တိုမန္ အင္ပိုင္ယာ လက္ေအာက္ ေရာက္ခဲ့ေပမယ့္လည္း အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပိုင္းမွာ ေျပာင္းလည္းမႈၾကီးၾကီး မားမား ရွိပံုမရပါဘူး။ ၁၃၅၉ခု ကတည္းက ရွိထားတဲ့ နားလည္မႈအတိုင္း ျငိမ္းခ်မ္းစြာယွဥ္တြဲ ေနထိုင္ခဲ့ပံုေပၚပါတယ္။ ဝါဟာဘီ၊ ဆာလာဖီေတြ မူဆလင္ ညီအစ္ကိုမ်ားအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ေတြ ရွိပုံမရေသးပါဘူး။ အာေမးနီးယန္း ေတြအေနနဲ႕လည္း မိုဟာေမဒင္ တူရကီလူမ်ိဳး တို႕အၾကိဳက္ အဝတ္အစား အစားအေသာက္ အေနအထိုင္ကအစ အလိုက္သိသိနဲ႕ လိုက္ေလ်ာညီေထြေနခဲ့ပံုေပၚပါတယ္။ ေနာက္ျပီးေတာ့ အီဂ်စ္ေစာ္ဘြား မမ္လြတ္ခ္ လက္ထက္ ကတည္းက ရွိေနတဲ့ အီဂ်စ္လူမ်ိဳးေတြကလည္း ၾကားခံအေနနဲ႕ အကာအကြယ္ေပးထားသလို မ်ိဳးျဖစ္ေနေကာင္းျဖစ္ေနခဲ့ပါလိမ့္မယ္။

၁၈၃၀ခု ေရာက္တဲ့အခါမွာေတာ့ ေအာ္တိုမန္အင္ပိုင္ယာအတြင္းက အီဂ်စ္နဲ႕ဆူဒန္ကို အပိုင္စားရတဲ့ ဝါလီ ‘မူဟမၼဒ္ အလီပါရွာ’ ဟာ အီဂ်စ္ျပည္ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးရဖို႕အတြက္ ေတာင္ပိုင္းကေန ဆီးရီးယားျပည္ ကို ဝင္သိမ္းရင္း ဆီးရီးယား အေပၚဘက္က ‘အဒါနာ’ေျမျပန္႕ေဒသ ကို ေရာက္လာ ခဲ့ပါ တယ္။ ဝါလီ ‘မူဟမၼဒ္ အလီပါရွာ’ ရဲ့ တပ္ေတြဟာ တိုက္ပြဲအတြင္း ‘အဒါနာ’ ရဲတိုက္နဲ႕ျမိဳ႕႐ိုးကို ဖ်က္ဆီး ခဲ့တယ္ လို႕ဆိုပါတယ္။ ေနာက္ဆက္တြဲ ျပည္တြင္းျငိမ္းခ်မ္းေရး စာခ်ဳပ္ အရ ျပည္တြင္းစစ္ရပ္ဆဲသြားျပီး အီဂ်စ္ျပည္ဟာ ကိုယ့္မင္းကိုယ့္ခ်င္း နိင္ငံတစ္ခု ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျငိမ္းခ်မ္းေရး စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ ဆိုရာမွာ ပါဝင္ညွိႏိုင္းေပးခဲ့ၾကတဲ့ ႏိုင္ငံၾကီးေတြျဖစ္တဲ့ ျဗိတိသွ်၊ ဩစႀတီးယား၊ ႐ုရွားနဲ႕ ပရပ္ရွား (ဂ်ာမဏီ) တို႕ရဲ့ ေတာင္းဆိုခ်က္အရ ဆီးရီးယားမွာရွိတဲ့ အီဂ်စ္တပ္ေတြကို ရုပ္သိမ္းေပးျပီး ဆီးရီးယားကို
ေအာ့တိုမန္တို႕ လက္ထဲျပန္ထည့္ခဲ့ရပါတယ္။

ဒီအေျပာင္းအလဲေတြၾကားမွာ ‘အဒါနာ’ ျမိဳ႕ကအီဂ်စ္လူမ်ိဳးေတြလည္း ေလာေလာလတ္လတ္ သူတို႕လူမ်ိဳးေတြ နဲ႕ ျပည္တြင္းစစ္ျဖစ္ထားတဲ့ တူရကီေတြ နဲ႕ အတူဆက္ ေနဖို႕ မလြယ္ေတာ့တာရယ္၊ သူတို႕အတြက္ အကာကြယ္ေပးမယ့္ စစ္တပ္မရွိေတာ့တာေတြရယ္ ေၾကာင့္ သူတို႕ရဲ့ အသစ္စက္စက္ တိုင္းျပည္ကို ေရႊ႕ေျပာင္းကုန္ၾကမွာ ေသခ်ာပါတယ္။

ဒါေတြရဲ့ အက်ိဳးဆက္ကေတာ့ အတြယ္အတာမဲ့ အကာအကြယ္မဲ့ ျဖစ္သြားတဲ့ အာေမးနီးယန္းေတြပါဘဲ။ အဲဒီအခ်ိန္တုန္းကေတာ့ လူနည္းစုမဟုတ္ေသးတဲ့အတြက္ အႏၲရာယ္မရွိေသးပါဘူး။ ဒီေျမေပၚမွာ မ်ိဳး႐ိုး အစဥ္ အဆက္ေနလာခဲ့ၾကတဲ့အတြက္ ေဒသႏၲရ – စီးပြါးေရး ဗဟုသုတ ကြၽမ္းက်င္ျပီး ခ်မ္းသာ ႂကြယ္ဝ ၾကတဲ့ အာေမးနီးယန္း ခရိယာန္ေတြဟာ သူတို႕ အေပၚသစၥာရွိတဲ့ အီဂ်စ္လူမ်ိဳး လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ ေတြ မရွိေတာ့တဲ့အတြက္ တစ္အားေလွ်ာ့သြားျခင္းသာ ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။ တစ္ဖက္ကလည္း အာေမးနီးယန္း သူေ႒း ေတြအေနနဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး နဲ႕ ဥပေဒေရးရာ အသိုင္းအဝိုင္း မွာဝင္ဆန္႕ၾက တဲ့ အတြက္ ၁၈၃၀ခု အီဂ်စ္လြတ္လပ္ေရးရျပီး အခ်ိန္ ေနာက္ပိုင္းေတြမွာလည္း သူတို႕ဘိုးဘြားေတြ အစဥ္ အဆက္ ေခါင္းခ်ခဲ့ၾကတဲ့ ‘အဒါနာ’ ျမိဳ႕မွာပဲ ဟန္မပ်က္ ဆက္လက္ ျပီးေနထိုင္ခဲ့ၾကပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ ေနာက္ထပ္ ႏွစ္ေပါင္း (၈၀) ၾကာျမင့္လာတဲ့အခါ ၁၉၀၉ ခု မွာ ေတာ့ အေျခအေနေတြဟာ အေတာ္ကိုေျပာင္းလည္းခဲ့ပါျပီ။ ေမြးဖြားႏွုန္းျမင့္မားျပီး လူဦးေရ ေပါက္ကြဲမႈေၾကာင့္ စားဝတ္ေနေရး ခက္ခဲျပီး မိသားစုဝင္ေတြ အမ်ားၾကီးနဲ႕ က်ပ္က်ပ္ တည္းတည္း ခ်ိဳ႕ခ်ိဳ႕တဲ့တဲ့ ေန ေနရတဲ့ (စုတ္တီးစုတ္ျပတ္ ရပ္ကြက္ေတြထဲက) တူရကီလူမ်ိဳးေတြဟာ သန္႕ရွင္းသပ္ရပ္တဲ့ ရပ္ကြက္ေတြမွာေနတဲ့
ခ်မ္းသာႂကြယ္ဝတဲ့ ခရိယာန္ အာေမးနီးယန္းေတြကို မ်က္ေစာင္းထိုး ေနပါျပီ။ အုပ္စုဖြဲ႕ ရန္စတာေတြ၊ ထိကပါးရိကပါးေျပာသံေတြ ၾကားေနရသလို သတင္းေတြကလည္း ဟိုတစ္စဒီတစ္စနဲ႕ အလွ်ိဳလွ်ိဳ ထြက္လို႕ လာပါေနပါျပီ။

အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမ႑ိဳင္ကိုသာ အားကိုးရာရွိတဲ့ အာေမးနီးယန္းေတြ အဖို႕ေတာ့ မတ္လ ၃၁ရက္ အာဏာသိမ္းပြဲဟာ ကုလားအုပ္ခါးကို ေျဖာင္းကနဲ ေနေအာင္ ႐ိုက္ခ်ိဳးပစ္လိုက္တဲ့ ေနာက္ဆုံး ေကာက္႐ိုး
တစ္မွ်င္ဘဲျဖစ္ပါတယ္။ အစၥတန္ဘူးလ္အစိုးရက်သြားျပီးတဲ့ေနာက္ ကဇင့္ကလ်ား အုပ္ခ်ဳပ္ေရး နဲ႕တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး ဟာ ငတ္ျပတ္ေန တဲ့ တူရကီေတြအတြက္ေတာ့ ေကာင္းကင္ကေန အခ်က္ျပ အမိန္႕ေပး လိုက္သလိုပါဘဲ။ ေသြးဆာေနတဲ့ လူအုပ္ၾကီးဟာ အုပ္စုခြဲျပီး (ထုံးစံအတိုင္း ‘အလႅာဟူအကၠဘာ’ ဟစ္ျပီးေတာ့ ေပါ့ေလ) အာေမးနီးယန္း ရပ္ကြက္ေတြထဲဝင္ျပီး မိန္းမ၊ ေယာကၤ်ား၊ ကေလးမက်န္ အိမ္ထဲက ဆြဲထုတ္ျပီး လမ္းေပၚမွာ အာရပ္ဓားေကာက္ေတြနဲ႕ ခုတ္ထစ္ ထိုးျဖတ္ျပီး အပိုင္းပိုင္းျဖစ္ေအာင္လုပ္ၾကပါေတာ့တယ္။ အိမ္တြင္းအိမ္ျပင္ အဖိုးတန္ လက္ဝတ္ရတနာ စက္ပစၥည္းက အစ သယ္လို႕ရတာ အကုန္ သယ္ျပီး မရတာေတြကို အကုန္မီးတိုက္ပစ္တာပါဘဲ။ ဒါဗစ္ရွ္ဗာဒီတိ ေခါင္းေဆာင္တဲ့ ဆယ္ရက္ၾကာ အာဏာသိမ္းမႈ အတြင္းမွာ အျပစ္မဲ့တဲ့ အာေမးနီးယန္း လူမ်ိဳး တစ္ေသာင္းငါးေထာင္မွ သံုးေသာင္းအထိ အသက္ဆုံးရွုံးခဲ့ရတယ္လို႕ အၾကမ္းဖ်င္းယူဆၾကေပမယ့္ အခုေခတ္မွာေတာ့ ပညာရွင္အမ်ားစုက ႏွစ္ေသာင္းငါးေထာင္ဝန္းက်င္ဟာ ပိုျပီး ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ရွိ တယ္လို႕ လက္ခံထားပါတယ္။

ဒီလိုအစုလိုက္အျပဳံလိုက္ တစ္ေန႕ကို လူ ၂၅၀၀ႏွုန္း၊ တစ္နာရီကို အေယာက္ တစ္ရာေက်ာ္ သတ္ျဖတ္ ခဲ့တဲ့ လူမ်ိဳးတုန္းသတ္ျဖတ္မႈၾကီး မွာ ပါဝင္ခဲ့တဲ့သူေတြဟာ ေနာက္ပိုင္းမွာ ဖမ္းဆီးအေရးယူအျပစ္ေပး ခံခဲ့ၾကရတယ္လို႕ေတာ့မွတ္တမ္းေတြမွာမေတြ႕ရ ပါဘူး။ နဂိုလ္ကတည္းက အေရးမယူတဲ့အတြက္ လြတ္ျငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္လည္း ေပးေနစရာ မလိုေတာ့ဘူးေပါ့ေလ။

ေနာက္ ေျခာက္ႏွစ္အၾကာ ၁၉၁၅မွာေတာ့ လူနည္းစုျဖစ္သြားျပီျဖစ္တဲ့ အာေမးနီးယန္း လူမ်ိဳး ႏွစ္ေသာင္းေက်ာ္ကို တူရကီစစ္တပ္က ‘အဒါနာ’ ျမိဳ႕ ေတာင္ပိုင္း ဆီးရီးယား သဲကႏၲာရ ထဲ ေမာင္းေခၚသြားျပီး က်ဴငုတ္ပါမက်န္ သတ္ပစ္လိုက္ျပီးတဲ့ အခါမွာေတာ့ အာေမးနီးယန္း လူမ်ိဳးေတြဟာ ‘အဒါနာ’ ျမိဳ႕ကေန လုံးဝ ေပ်ာက္ကြယ္ သြားခဲ့တာ ယေန႕တိုင္ပဲျဖစ္ပါတယ္။

ဝမ္းနည္းစရာ အေကာင္းဆုံးကေတာ့ တူရကီအစိုးရဟာ အျခားေသာ ႏိုင္ငံေတြလို မဟုတ္ဘဲ သူတို႕ရဲ့ ရက္စက္ ယုတ္မာမႈေတြကို ဝန္ခံဖို႕ ယေန႕ထိ ျငင္းဆန္ေနျခင္းပါဘဲ။

ရာဇာဓိရာဇာ ေရးသားသည္။  coral arakan